De Hofstad in bloei

Inhoudsopgave

• Samenvatting
• Inleiding
• Probleemstelling
• Aanpak
• Financiën
• Planning
• Ontwerp-raadsbesluit
• Bibliografie

Samenvatting

De Nederlandse insectenstand laat een dramatische daling zien en dit heeft een groot effect op de rest van de flora en fauna in Nederland. Insecten vormen namelijk een belangrijke voedingsbron voor vogels en insecten bestuiven vele planten; zonder bestuiving bijvoorbeeld geen appelen of zwarte bessen. De dramatische afname van de insectenaantallen heeft onder andere te maken met het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en het is daarom van belang dat dit gebruik wordt beëindigd.

Momenteel koopt de gemeente veel bloemen en planten in en kan op die manier of een positieve of negatieve bijdrage leveren aan de insectenstand. Zo worden met biologisch bloembollen geen gewasbestrijdingsmiddelen gebruikt. De Haagse gemeentepolitiek heeft in 2016 per motie ook vastgelegd dat op termijn over zou moeten worden gestapt op volledige inkoop van biologische bloemen, planten en bloembollen (RIS292571, Partij voor de Dieren, 2016). Echter, sindsdien is er weinig veranderd. Dit is de reden voor dit initiatiefvoorstel.

Vandaag de dag is de variëteit van biologische bloembollen beperkt en zijn de prijzen van biologische bloembollen aanzienlijk hoger. Dit wordt mede veroorzaakt door weinig schaalvoordelen door een kleine markt. Het is daarom van belang dat grote inkopers, zoals gemeenten, overstappen op biologische bloembollen en zo de vraag stimuleren. Dit kan in Den Haag op verschillende manieren. Allereerst door de contractduur te verlengen, zodat producenten op lange termijn zekerheid krijgen en daardoor kunnen overschakelen. Ten tweede door een gegarandeerde afname vast te leggen; nu is er geen gegarandeerde afname waardoor producenten geen enkele afnamezekerheid hebben. Ten derde door in het komende contract vroegtijdig vast te leggen dat uiterlijk in 2024 alleen maar biologische bloembollen zullen worden afgenomen en in het beleid vast te leggen dat ook in aanbestedingen die hierna volgen dit het geval blijft. Op die manier kan de gemeente binnen deze raadsperiode overgegaan tot volledige inkoop van biologische bloembollen en zo met haar inkoopbeleid een positieve bijdrage leveren aan onze leefomgeving.

Inleiding

De Nederlandse insectenstand laat een zorgwekkende ontwikkeling zien. Nadat onderzoek heeft aangetoond dat insectenstanden in de naburige landen in de afgelopen decennia dramatisch zijn gekelderd, heeft Nederlands onderzoek die trend ook voor Nederland bevestigd. Wetenschappers relateren deze keldering onder meer aan het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. De insectenstand heeft zijn weerslag op de vogelstand, aangezien insecten voor veel vogels de belangrijkste voedselbron vormen. 44% van alle vogels die in Nederland broeden (87 soorten) staan op de Rode Lijst van bedreigde soorten (Vogelbescherming Nederland, 2017). Ook de bestuiving van voedselgewassen loopt door deze daling gevaar. Deze achteruitgang krijgt steeds meer aandacht, ook in de politiek.

Momenteel draagt Den Haag bij aan deze achteruitgang door met publiek geld de niet-biologische bloembollenteelt te sponsoren. Op dit moment koopt de gemeente Den Haag voornamelijk bloembollen in met een Milieukeur-keurmerk. In deze teeltmethode wordt gebruik gemaakt van chemische gewasbeschermingsmiddelen en kunstmeststoffen, maar gelden er wel bovenwettelijke eisen ten aanzien van de schadelijkheid, milieubelasting en hoeveelheid actieve stof in het bestrijdingsmiddel (De Kool, 2016).

De biologische (bloembollen)teelt is grondgebonden en er worden geen chemisch-synthetische kunstmeststoffen en gewasbeschermingsmiddelen voor gebruikt (De Kool, 2016). Door te kiezen voor biologische bloembollen die het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen uitsluiten, geeft de gemeente de insectenstanden een steuntje in de rug.

De gemeente Amsterdam is al overgeschakeld op biologische bloembollen (Choho, 2017). Den Haag kan dit ook. In dit initiatiefvoorstel is de omschakeling naar biologische bloembollen nader uitgewerkt.

Probleemstelling

Recentelijk hebben wetenschappers een reeks zorgwekkende resultaten over insectenstanden in relatie tot gifgebruik gepubliceerd. In oktober 2017 toonden wetenschappers van onder andere de Radboud Universiteit aan dat in Duitse beschermde natuurgebieden “de totale biomassa vliegende insecten met ruim 75 procent [is] afgenomen” (Radboud Universiteit, 2017). De onderzoekers raden aan het zekere voor het onzekere te nemen: “Wat we op dit moment alleen kunnen doen is grote voorzichtigheid betrachten. Minderen met de dingen waarvan we weten dat ze een slechte invloed hebben, zoals het gebruik van pesticiden en het verdwijnen van bloemrijke akkerranden in de landbouw.” De Nederlandse Vlinderstichting vulde aan dat Nederlandse vlinderpopulaties in de afgelopen 25 jaar met 35 procent zijn afgenomen (De Vlinderstichting, 2017).

In maart 2018 bleek uit Frans onderzoek dat vogelsterfte op het Franse platteland enorme proporties aanneemt (De Telegraaf, 2018). In 15 jaar tijd is het aantal vogels met een derde gedaald. Sommige soorten laten nog schokkendere cijfers zien. De graspieper, een zangvogel, laat een achteruitgang van 70% zien (The Guardian, 2018). De graspieper komt ook in Nederland voor, en staat op de Rode Lijst. Als hoofdoorzaak wijzen de onderzoekers pesticiden aan, die de insecten waarmee de vogels zich voeden decimeren.

In april 2018 stuurde minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) het rapport “Achteruitgang insectenpopulaties in Nederland: trends, oorzaken en kennislacunes” naar de Tweede Kamer (Kleijn, et al., 2018). Hieruit blijkt dat “de achteruitgang van soorten die kenmerkend zijn voor het agrarisch landschap onverminderd doorgaat”. Aangewezen oorzaken zijn factoren die samenhangen met een intensievere landbouw, waaronder bestrijdingsmiddelen (vooral insecticiden). De minister heeft hierop de ambitie uitgesproken de emissies van bestrijdingsmiddelen naar het milieu substantieel terug te willen brengen. Daarnaast streeft ze naar landbouwgebieden waarin meer ruimte is voor natuur en natuurlijke processen, waaronder biologische bestrijders.

In mei 2018 hebben onafhankelijke onderzoekers in opdracht van Natuurmonumenten aangetoond dat “in Nederland, berekend over 27 jaar, twee derde van de onderzochte insecten verdwenen is, zowel in aantal als in biomassa” (Natuurmonumenten, 2018). De onderzoekers stellen: “Een afname van twee derde in 20-30 jaar is in meer politieke termen ronduit alarmerend.”

Aanpak

Op dit moment koopt de gemeente Den Haag voornamelijk Milieukeur-bloembollen in. Indiener beoogt de gemeente Den Haag volledig te laten overstappen van Milieukeur-bloembollen naar biologische bloembollen. De biologische teelt is voor insecten namelijk veiliger. Bij Milieukeur is de opbrengst leidend: maatregelen die de opbrengst te nadelig zouden beïnvloeden, worden niet genomen. De biologische teelt kent die beperking niet en neemt dan ook op een aantal vlakken hardere maatregelen. In de biologische teelt worden daarom geen kunstmatige bestrijdingsmiddelen en meststoffen gebruikt. Daarnaast passen biologische telers een duurzaam grondbeheer toe. Zie voor een uitputtend overzicht van de verschillen tussen Milieukeur en biologische teelt de website van PlanetProof (Stichting Milieukeur, 2016). In de volgende paragrafen worden de financiële aspecten, de planning en de communicatie uitgewerkt.

Financiën

Dit voorstel is budgetneutraal. Indiener bepleit niet de uitgaven aan bloembollen te verhogen. Indiener bepleit wel dit budget jaarlijks vast te leggen in een contract met de teler. Op dit moment is voor vrijwel alle bloembollen geen vast budget beschikbaar, dus wordt dit bedrag bijeengescharreld uit de restanten van verschillende andere bestedingen. Alleen voor bloembollen in de binnenstad is een vast, jaarlijks budget. Om telers die twijfelen over de vraag naar biologische bloembollen meer zekerheid te bieden zou het goed zijn om voor alle (inkoop van) bloembollen een vast, jaarlijks budget te reserveren. Indiener stelt voor de gemiddelde, jaarlijkse inkoopkosten van bloembollen in de afgelopen vier jaar hiervoor te reserveren. Dit komt neer op ongeveer 100.000 euro per jaar.

Biologische bloembollen zijn duurder dan Milieukeur-bloembollen. Hoewel een groeiende markt voor biologische producten de prijzen kan drukken, lijkt het indiener wijs op de inkoop te besparen door bloembollen die jarenlang bloeien (verwilderingsbollen) waar mogelijk te prioriteren boven bloembollen die na een of enkele jaren zijn uitgeput. Daarnaast kunnen er ook simpelweg minder bloembollen per jaar worden ingekocht. Kwaliteit boven kwantiteit.

Het college reserveert van 2019 tot en met 2022 jaarlijks incidenteel 2,5 miljoen euro voor extra (straat)bomen en groen (College van burgemeester en wethouders, 2018). Indiener roept het college op te onderzoeken of een deel daarvan kan worden besteed aan extra, biologische bloembollen.

Planning

De overstap naar de inkoop van 100% biologische bloembollen kan niet in een dag plaatsvinden. De omschakeling naar biologische teelt van bloembollen kost een teler minstens twee jaar (Bionext, 2016). Rekening houdend met deze overgangsperiode, de ingangsdatum van de nieuwe aanbesteding en de behandeling in de commissievergadering Leefomgeving van donderdag 21 februari 2019 acht indiener het realistisch om vanaf 2024 100% biologische bloembollen in te kopen. Deze uiterlijke termijn legt indiener dan ook vast in het dictum.

Op financieel vlak is de omschakeling naar biologische teelt voor telers een kwestie van de lange adem. Tijdens de omschakelperiode heeft een teler hogere kosten, vooral omdat biologische teelt arbeidsintensiever is. Toch heeft ze daar geen hogere inkomsten tegenover staan, omdat haar product nog niet als biologisch verkocht kan worden. Pas ná de omschakeling begint daarom de terugverdienperiode, maar zelfs die begint niet per se direct na de ontvangst van het Skal-certificaat (Van Leeuwen, 2013).

De contracttermijn moet dus lang zijn om telers hun investering terug te laten verdienen. Europese regelgeving schrijft voor dat voor contractduur langer dan vier jaar een gedegen motivering geboden moet worden. Indiener stelt dan ook voor de contractduur op vier jaar vast te stellen en te onderzoeken of deze nog verder verlengd kan worden.

Omdat indiener beoogt dat de door dit voorstel vastgelegde vraag naar biologische bloembollen de markt daadwerkelijk stuurt, moet de gemeente de veranderingen duidelijk communiceren. De gemeente moet met name bloembollenkwekers actief op de hoogte brengen. De communicatie is dan ook een integraal onderdeel van dit voorstel. Relevante vakbladen (bloemisterij, tuinbouw, hoveniers, etc.) moeten als expliciete doelgroep van de communicatie worden beschouwd.

Ontwerp-raadsbesluit

De gemeenteraad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen d.d. donderdag 14 maart 2019, gelezen het voorstel van Robert Barker, Partij voor de Dieren.

Besluit:

Het college te verzoeken:

1. I. De inkoop van bloembollen vanaf de eerstvolgende inkoopperiode in de vorm van contractteelt vorm te geven met een contractduur van minimaal vier jaar;
2. II. De mogelijkheid te onderzoeken deze contractduur nog verder te verlengen;
3. III. Jaarlijks ten minste de gemiddelde, jaarlijkse besteding aan bloembollen over de afgelopen vier jaar te reserveren voor het inkoopcontract voor bloembollen;
4. IV. Te onderzoeken of een deel van de door het college gereserveerde, incidentele middelen voor extra (straat)bomen en groen kan worden besteed aan extra, biologische bloembollen;
5. V. Als criterium vast te leggen dat de bloembollenleverancier vanaf het jaar 2024 100% biologische bloembollen levert;
6. VI. Verwilderingsbollen waar mogelijk te prioriteren boven bloembollen die na een of enkele jaren zijn uitgeput;
7. VII. De omschakeling naar biologische bloembollen breed te communiceren;
8. VIII. De raad over de procedure, de communicatie en de resultaten te informeren.

Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van donderdag 14 maart 2019.

De griffier, De voorzitter,

Bibliografie

Bionext. (2016, december 1). Factsheet biologische bloembollenteelt voor professionals. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://assets.kavb.nl/docs/c0c08e51-6f71-4466-a7c9-e06dbb8033f6.pdf

Choho, A. (2017, mei 31). Voortgang in de uitvoering van motie 936 van het lid Van Lammeren inzake de Agenda Groen (bijvriendelijke bloemen). Opgeroepen op augustus 9, 2018, van Raadsinformatie Gemeente Amsterdam: https://amsterdam.raadsinformatie.nl/document/5495764/1#search=%22Voortgang%20in%20de%20uitvoering%20van%20motie%20936%20van%20het%20lid%20Van%20Lammeren%20inzake%20de%20Agenda%20Groen%20bijvriendelijke%20bloemen%22

College van burgemeester en wethouders. (2018, april 11). Afdoening diverse moties op inkoopgebied. Opgeroepen op juli 26, 2018, van https://denhaag.raadsinformatie.nl/document/6369939/1/RIS292571%20afdoening%20motie%20Inkoopbeleid

College van burgemeester en wethouders. (2018, mei 29). Beantwoording technische vragen Programmarekening 2017. Opgeroepen op juni 11, 2018, van https://denhaag.raadsinformatie.nl/modules/13/Overige%20bestuurlijke%20stukken/453768

College van burgemeester en wethouders. (2018). Den Haag, Stad van Kansen en Ambities. Opgeroepen op augustus 8, 2018, van https://www.denhaag.nl/nl/in-de-stad/nieuws/pers/nieuwe-haagse-coalitie-presenteert-haar-coalitieakkoord.htm

De Kool, S. (2016, februari 17). Persoonlijke communicatie.

De Telegraaf. (2018, maart 21). Vogelsterfte op Franse platteland ’dramatisch’. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.telegraaf.nl/nieuws/1819672/vogelsterfte-op-franse-platteland-dramatisch

De Vlinderstichting. (2017, november 30). Achteruitgang vlinders in hoorzitting Tweede Kamer. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.vlinderstichting.nl/actueel/nieuws/nieuwsbericht/achteruitgang-vlinders-in-hoorzitting-tweede-kamer

Kleijn, D., Bink, R. J., ter Braak, C. J., van Grunsven, R., Ozinga, W. A., Roessink, I., . . . Zeegers, T. (2018, maart). Achteruitgang insectenpopulaties in Nederland: trends, oorzaken, en kennislacunes. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-landbouw-natuur-en-voedselkwaliteit/documenten/rapporten/2018/03/01/rapport-achteruitgang-insectenpopulaties-in-nederland-trends-oorzaken-en-kennislacunes

Kuenen, K. (2016). Markt biologische planten is nog niet volwassen. Opgeroepen op juni 11, 2018, van Boom in Business: http://www.boom-in-business.nl/archief.asp?t=249

Milieukeur. (2017, november 8). Begin 2018 PlanetProof tulpen beschikbaar. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.milieukeur.nl/34/m/nieuws/529/details.html

Natuurmonumenten. (2018, mei 14). Dramatische afname van insecten. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.natuurmonumenten.nl/nieuws/dramatische-afname-van-insecten

Partij voor de Dieren. (2016, maart 3). Motie inkoop biologische bloemen, planten en bloembollen. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://denhaag.raadsinformatie.nl/modules/6/moties,_amendementen_en_initiatieven/119474

Radboud Universiteit. (2017, oktober 18). Driekwart van totale insectenpopulatie verdwenen in beschermde natuurgebieden. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.ru.nl/nieuws-agenda/nieuws/vm/iwwr/2017/driekwart-totale-insectenpopulatie-verdwenen/

Skal. (2018). Voorwaarden teelt. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.skal.nl/biologische-teelt-van-gewassen/voorwaarden-teelt/

Stichting Milieukeur. (2016, mei). Beknopt overzicht verschillen tussen Gangbare, Milieukeur/Planetproof en Biologische plantaardige producten. Opgeroepen op augustus 8, 2018, van On the way to Planetproof: https://www.planetproof.eu/569/factsheets/verschillen-gangbaar---milieukeur-planetproof---biologisch.html

The Guardian. (2018, maart 21). 'Catastrophe' as France's bird population collapses due to pesticides. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.theguardian.com/world/2018/mar/21/catastrophe-as-frances-bird-population-collapses-due-to-pesticides

Van Leeuwen, M. (2013, februari). Omschakelen naar biologisch: wat kost het? Akkermagazine, pp. 18-21.

Vogelbescherming Nederland. (2017, november 30). Nieuwe Rode Lijst: 44% van onze broedvogels in de problemen. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/nieuwe-rode-lijst-44-van-onze-broedvogels-in-de-problemen

Wethouder Kenniseconomie, Internationaal, Jeugd en Onderwijs. (2017, september 26). Geactualiseerd concernbeleid inkoop. Opgeroepen op juni 7, 2018, van https://denhaag.raadsinformatie.nl/modules/13/overige_bestuurlijke_stukken/411427