Voor­dracht Fête de la Nature

Beste mensen,

In dit gezelschap van muzikanten, filosofen en dichters voel ik me een beetje een vreemde eend in de bijt door te spreken over politiek vandaag. Maar de partij die ik vertegenwoordig is ook een vreemde eend in de bijt, dus in die zin is het wel weer heel passend. Ik ben gemeenteraadslid en Eerste Kamerlid voor de Partij voor de Dieren. Inmiddels zijn er achttien partijen wereldwijd. Onlangs is er nog een PvdD in België opgericht. We zijn een groeiende beweging die in de politiek niet de kortetermijnbelangen van de mens centraal stelt, maar de emancipatie van het dier als vertrekpunt neemt. En komen we dan alleen voor dieren op? Nou, ik kan u vertellen dat wie verder kijkt dan onze partijnaam lang is, achter een smalle voordeur een breed gedachtegoed ontdekt voor een politiek die staat voor de bescherming van de aarde. Het gebeurt trouwens niet lang altijd dat mensen verder kijken dan onze naam lang is. Een D66 Eerste Kamerlid zei tegen mijn collega toen hij net in de Kamer zat. Partij voor de Dieren? Ik heb niks met dieren. Waarop hij antwoordde, zo, en wat heeft u eigenlijk met het getal 66?

Op het gebied van dieren, natuur en milieu voeren we compromisloze politiek en vandaag, op het feest van de natuur, wil ik jullie graag vertellen waarom dat heel hard nodig is. Je kunt ook zeker spreken van la déconfiture de la nature, het bankroet van de natuur. Je zou het niet zeggen op een prachtige dag als deze, maar de natuur verkeert in een existentiële crisis.

Wereldwijd vindt de zesde wereldwijde golf van uitsterving onder dieren plaats. En dit wordt veroorzaakt door een soort die nog geen honderdste procent uitmaakt van alle leven op aarde: de mens. Die soort krijgt het voor elkaar om meer dan driekwart van alle in het wild levende zoogdieren uit te roeien en de helft van alle planten. Zo leert een studie die deze week in de Guardian verscheen.[1]

Laten we inzoomen op de insecten. Daar gaat het dramatisch slecht mee. Hun aantallen dalen fors. Eerder bleek al uit Duitse, Franse en Engelse onderzoeken dan het slecht gaat met de insecten in de natuur. De wetenschappers concludeerden vorige week dat in twee gebieden in Noord-Brabant en Drenthe in 27 jaar tijd twee derde van onderzochte groepen insecten verdwenen is.

We hebben allemaal de tijd nog meegemaakt dat na een auto of treinrit de voorzijde van auto of trein vol zat met dode insecten. Dat is zo goed als voorbij. Da’s niet alleen achteruitgang voor fabrikanten van vliegensponsjes en vliegenmeppers, maar da’s dramatisch voor ons allemaal. Minder, minder, minder insecten betekent een totale ineenstorting van het ecosysteem.

Insecten zorgen voor een gezonde bodem zodat planten kunnen groeien, bestuiven bloemen, bomen en gewassen en zijn vaak de enige voedselbron van dieren. Ze zijn ook onmisbaar voor ons mensen. Ongeveer driekwart van alle planten én van de landbouwgewassen wordt bestoven door insecten. Zonder hen oogsten we minder appels, peren, kersen of ander fruit, maar ook, als sommige muggensoorten verdwijnen, bijvoorbeeld cacaobonen, dan is er geen chocola meer.

Laten we verder inzoomen op de bij. In 2006 werd duidelijk dat er sprake was van massale bijensterfte. Sinds 1945 is het aantal bijen gehalveerd. Daar ligt een serie complexe oorzaken aan ten grondslag. Het RIVM kwam destijds maar met 1 oorzaak: de varroamijt, een parasiet. Maar dat is niet het hele verhaal. Het afweersysteem van bijen wordt verzwakt door intensief gebruik van landbouwgif. Volgens de onderzoekers van Natuurmonumenten is in geen enkel Europees land sprake van zo’n intensief gebruik van bestrijdingsmiddelen als in Nederland.

Het meest giftige spul zijn de neonicotinoïden, die tasten het zenuwstelsel van de bij en andere insecten aan. Maar het komt ook door monoculturen op het platteland. Door onder andere bemesting is het aantal wilde planten in weilanden sterk achteruitgegaan. De ontwikkelingen in de landbouw hebben hun uitwerking gehad op het aanbod aan wilde planten in Nederland en de ons omringende landen. En bloemrijke weilanden in Nederland verdwijnen voor eiwitrijk, monotoon Engels raaigras. Het zijn de nieuwe, groene woestijnen waar nauwelijks leven mogelijk is. Maar ook door het gebruik van bijengif bij het openbaar groenbeheer en bloemloze gebieden, door zo goedkoop mogelijk te produceren.

De bij is een indicator voor de toestand van het hele ecosysteem. Dit is het gevolg van egocentrisch denken, de mens die zich gedraagt als een invasieve exoot. Het is letterlijk de pest voor het ecosysteem. En wat doen de politieke leiders? Politiek met een grote P komt niet tot een oplossing, maar steekt de kop in het zand. Veel politiek partijen die het hebben over groei, hebben we het vrijwel altijd over groei van de economie, zelden over de groei van de natuur, groei van onze persoonlijke ontwikkeling of groei met een circulair karakter zoals de natuur die standaard kent. Vaak worden economische motieven genoemd om bijvoorbeeld door te gaan met bijengif. Maar geld is minder waard dan de bijdrage die de bijen leveren. We kunnen het ons simpelweg niet veroorloven de bijen niet te beschermen. Als we niet goed zorgen voor de bij, dan zorgen we niet goed voor onszelf.

Maar ik wil u graag een bericht van hoop meegeven vandaag. Het gaat namelijk op sommige plekken in de wereld beter met de bij, en dat is in de steden. Onze steden zijn toevluchtoorden geworden. Waar op het platteland bloemrijke velden zijn verdwenen, is in de stad steeds meer voedsel aanwezig. In tuinen, parken, groene daken en het openbaar groen. In de tuinen wordt immers veel minder gif gebruikt dan op het platteland.

En het mooie is dat wij het vestigingsklimaat, als we weer even uitzoomen, ook voor andere dieren in de stad, kunnen verbeteren. We zien het aan de wolf die zich vestigt in Drenthe. Nu verwacht ik niet snel een wolf in Den Haag, Den Haag is niet aantrekkelijk als woonplaats voor de wolf en bovendien een stuk duurder dan Drenthe, maar we zien steden wel steeds meer een toevluchtsoord worden voor veel diersoorten.

En als we weer even uitzoomen, kunnen wij het vestigingsklimaat voor meer dieren in de stad verbeteren, en zo het ecosysteem weer vitaler maken. Voor een aantal dieren is dit al gedaan. Ik denk bijvoorbeeld aan de slechtvalkenparen die op verschillende plekken in Den Haag broeden, maar ook aan de populatie …varens in Laak, de grootste van Nederland!

En dat proberen wij in Den Haag te doen. Politiek met een kleine p wordt steeds belangrijker, nu politiek met een Grote P gevangen zit in coalitieafspraken en volledige lethargie als het om grote vraagstukken zoals de biodiversiteitscrisis.

Politiek met een kleine p, met het dier als vertrekpunt. Het vestigingsklimaat voor alle soorten, niet alleen de mens te verbeteren is heel simpel. Het zit in de kleine dingen. Door behoud van bomen, aansluiten van bomenrijen, water en groengebieden, zien we dat vliegroutes ontstaan voor bijvoorbeeld dwergvleermuizen.

Wat betreft de bij helpt het heel erg als er meer bloemrijke gebieden komen. Dus we zijn op zoek naar gebieden in Den Haag die we kunnen vergroenen. Die gebieden, de randen van wegen, kleine stukje bij bruggen, het is daar waar wilde bloemen en daardoor de bij kunnen helpen. Groene daken aanleggen helpt heel erg. Den Haag heeft heel veel daken. Door onze moties stimuleert de gemeente groene daken steeds meer. Ook wil Den Haag nu alleen nog maar biologische bloemen, bloembollen en planten inkopen. Daardoor kan de prijs van biologische bollen dalen. Want wat heb ik aan ecologisch beheren als er nog steeds gif in die planten zit? Want u weet, die bollen worden gedoopt in het gif en dat gif krijgt de bij vervolgens weer binnen. Het zit ‘m ook in simpele dingen als uitklimplankjes voor dieren, die deze lente zijn aangelegd in een aantal grachten. En de mus in Den Haag heeft het moeilijk, maar door natuurinclusief te bouwen en bewust nestgelegenheid te creëren, komen we tot fijne leefgebieden.

Misschien denkt u van dit alles, maar in verhouding tot die zesde uitstervingsgolf wereldwijd, wat maakt het uit. Ik citeer graag mijn collega-gemeenteraadslid Johnas van Lammeren: “1 gemeenteraadslid kan de gemeenteraad veranderen, een gemeenteraad kan de stad veranderen, een stad kan een land veranderen en een land kan de wereld veranderen.”

Als u geen gemeenteraadslid bent, wat kunt u dan zelf doen om de natuur te helpen? Dat hoef ik in dit gezelschap wellicht niet meer te zeggen, maar ik doe het toch: u stopt met round-up, u houdt op met de versteende tuin, en u stopt met gras maaien. Wist u dat 5% van de CO2-uitstoot van Engeland komt door het maaien van het gras? Daar kunnen we dus gewoon mee ophouden, met maaien. Een veldje wilde bloemen is veel mooier dan een stukje kaal grasveld. Een geveltuintje aanleggen met bijvriendelijke bloemen, dus zonder gif.

Ga je je tuin betegelen of van mooie bloemen voorzien? En koop je bloemen die niet met gif zijn bespoten of gifbloemen die nergens naar ruiken maar er alleen nog maar mooi uit zien? Eet je elke dag vlees of kan het een dag minder? Als we allemaal een dag minder vlees gaan eten is dat in effect vergelijkbaar met 1 miljoen auto’s van de weg halen. En zo is er weer minder ruimte nodig voor veevoer verbouwen, en daardoor worden er weer minder bossen gekapt.

Politiek met een kleine p is dus niet alleen gemeenteraadspolitiek, maar ook je eigen p, pay letterlijk ook, je betaalgedrag is van steeds groter belang om de wereld te redden. Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Het zijn de keuzes die je als burger elke dag maakt die het verschil kunnen maken.

Beste mensen, groei moet niet gaan over economie, maar over alles wat het leven echt de moeite waard maakt. Gelukkig begint dat langzamerhand ook in de politiek door te dringen. Vorige week is de brede welvaartmonitor gepresenteerd. Eindelijk wordt welvaart niet alleen afgemeten aan het BNP maar ook aan ons natuurlijk kapitaal.

En als we het groeien en bloeien van de natuur zien als onderdeel van ons dagelijkse leven, van de maatschappij en van de politiek, dan kunnen we heel veel voor de natuur betekenen.

Dank jullie wel en nog heel veel plezier op deze mooie dag! Laat Den Haag bloeien. Be(e) the change you want to see. Samen kunnen we een heel eind komen, laten we van deze crisis in de natuur een keerpunt maken.

Dank u wel.

[1] https://www.theguardian.com/environment/2018/may/21/human-race-just-001-of-all-life-but-has-destroyed-over-80-of-wild-mammals-study