Haagse daken kleuren groen

Inhoudsopgave

• Inleiding
• Probleemstelling
• Beoogd resultaat
• Aanpak
• Financiën
• Planning en communicatie
• Ontwerp-raadsbesluit

Inleiding

We staan voor een immense opgave. In Nederland als geheel, maar ook in Den Haag, ervaren we schade door wateroverlast, luchtvervuiling, biodiversiteitsverlies en hitte- en droogterecords die trend in plaats van uitzondering worden. Daarom wordt wereldwijd serieus werk gemaakt van de vergroening van het dakoppervlak. Een dak dat op de lokale natuur afgestemd wordt biedt voeding en veiligheid voor kwetsbare populaties van insecten en vogels. Planten vangen water op en verdampen het, wat zorgt voor verkoeling en minder wateroverlast.

Ook Den Haag stimuleert groene daken sinds 2009 middels een gemeentelijke subsidie. Er is veel potentie in onze stad, waar minder dan 1% van de platte daken vergroend is met behulp van deze subsidie. Groene daken zijn veelzijdig en voor velen onbekend terrein. Om het optimale gebruik van een dak te realiseren is echter specifieke kennis, coördinatie en kunde nodig.

Hoe kan ik mijn dak vergroenen? Hoe zit dat met zonnepanelen? Kan mijn dak preventief helpen tegen meeuwenoverlast? Wie kan mijn dak aanleggen? Allemaal vragen waarbij Den Haag meer kan doen om haar dakeigenaren te helpen. Dit initiatiefvoorstel heeft tot doel om te zorgen voor meer en biodiversere groene daken in Den Haag door het aanpassen van de huidige subsidieregeling, het verbeteren van de communicatie hierover, door afspraken met corporaties aan te scherpen, regels rond nieuwbouw vast te leggen en groene daken op gemeentelijk vastgoed aan te leggen.

Probleemstelling

Een groene stad

Door klimaatverandering zal de wateroverlast en hittestress toenemen. In de Haagse Klimaatatlas is zichtbaar dat Den Haag op bepaalde plekken nu al te maken heeft met zeer hoge scores op het gebied van hittestress én wateroverlast. Dit is vaak het geval in de versteende en over het algemeen wat armere wijken. De regio Delfland is nu al het duurste waterschap voor burgers en bedrijven. Volgens experts is het allereerst van belang dat de zogenaamde sponswerking van Den Haag vergroot wordt.

In onderstaand plaatje is te zien in rood waar de warme gebieden zijn waarbij blauw en groen de koelere gebieden zijn. Daarnaast zijn er onderzoeken naar het aantal bomen, droogte en wateroverlast te vinden.

© Klimaatatlas Den Haag

Het tegengaan van deze problematiek én het verder stimuleren van een gezondere leefomgeving voor mens en dier kan door middel van de groenste oplossing die denkbaar is: groen. Het creëren van groene daken is binnen stedelijke gebieden een goede oplossing.

Een groen dak

Een groen dak is er in allerlei soorten en maten en heeft een begroeide bovenlaag, bijvoorbeeld met mossen, grassen of sedumvegetatie (een vetplantsoort). Dit vormt een natuurlijk isolatiemateriaal. Daarnaast biedt het groene dak verschillende andere voordelen.

Zo houdt een groen dak regenwater vast. Hierdoor raken riolen na een bui niet overvol, en treedt er minder wateroverlast in de omgeving op. Ook zorgen de planten ervoor dat de stad minder opwarmt. Daarnaast gaat een dak door de lagere temperatuur langer mee en zijn zonnepanelen op een groen dak effectiever aangezien zonnepanelen bij een te hoge temperatuur minder energie leveren. De modules van de zonnepanelen werken hierdoor efficiënter en de panelen gaan langer mee. Tot slot houden meeuwen doorgaans niet van het nestelen op groene daken; hierdoor kan het een effectieve oplossing zijn voor mensen die overlast van broedende meeuwen ervaren.

Waarde voor de natuur

De waarde die groene daken hebben voor de natuur verschilt per dak. Een belangrijk onderscheid daarbinnen is tussen intensief en extensief. Extensieve daken, vaak met sedumbeplanting, zorgen voor de in de vorige paragraaf genoemde voordelen, maar zijn voor dieren beperkt aantrekkelijk. Intensieve daken daarentegen dragen veel meer bij aan de natuur doordat de beplanting gevarieerder is (niet alleen sedumplanten).

In het puntensysteem voor natuur- en groeninclusief bouwen van Den Haag komen de gradaties in natuurwaarde tot uiting. Een extensief sedumdak levert een punt op, de toevoeging van grassen en kruiden een extra punt, en de intensieve groene daken met heesters en eventueel bomen leveren nog meer punten op. Ook nestplaatsen, watermaatregelen en andere positieve ecologische maatregelen leveren punten op. Het stimuleren van groene daken sluit dus goed aan bij de doelstellingen van het natuurinclusief bouwen. Daarbinnen is wenselijk te sturen op daken die bijdragen aan de natuur.

De situatie nu

Verreweg de meeste daken in Den Haag zijn zwart en bestaan uit materialen die zowel mens als dier weinig tot niets opleveren. Zo kunnen bitumen daken zeer warm worden en zo bijdragen aan de opwarming van de versteende stad. Het is van belang om deze daken in te zetten voor het tegengaan van de opwarming van de stad. Dit is de reden dat er sinds 2009 een subsidieregeling is om groene daken in Den Haag te stimuleren. Minder dan 1% van de daken is echter met deze regeling vergroend (77.000 m2). Zo ging het in het jaar 2018 om 54 daken (3.433 m²) en in 2019 om 117 daken (5.858 m²) daken.

Daarnaast blijkt dat de subsidieverstrekkingen zich bovenmatig centreren in de rijkere wijken. 20% van de honoreringen ging in 2018 bijvoorbeeld naar projecten in het Staten-en Geuzenkwartier. Deze trend zette zich voort in 2019. Hierdoor bereiken deze subsidies juist niet de plekken waar groene daken het hardst nodig zijn. Daarnaast wordt de subsidiepot vaak niet uitgeput waardoor middelen die effectief besteed kunnen worden op de plank blijven liggen. Zo werd in 2019 € 334.000 begroot en maar € 115.069 uitgegeven.

Beoogd resultaat

Het doel van de voorgestelde maatregelen is tweeledig. Allereerst zijn groene daken nodig om de stad bestendig te maken tegen de effecten van een veranderend klimaat. De leefbaarheid van de stad is gebaat bij een sterkere natuur, gezonde insecten- en vogelpopulaties, groen, betere waterregulatie, en meer verkoeling. Groene daken zijn een middel om dit te bereiken, juist ook in de wijken waar dit het hardst nodig is.

Het tweede doel is dat het installeren van een groendak een routinematige procedure wordt. Dit is gunstig voor regionale installateurs, biologen, en bewoners. De gemeente heeft een belangrijke rol te vervullen in de coördinatie, samenwerking, en informatievoorziening. Het moet normaal worden om daken effectiever te gebruiken. Dan wordt ook de subsidieregeling van de gemeente beter benut.

Aanpak

Zoals aangegeven heeft de aanleg van groene daken voordelen. Dit is ook in diverse gemeentelijke beleidsdocumenten bevestigd. In het coalitieakkoord van 2018 is benadrukt dat groene daken verder worden gestimuleerd en de subsidieregeling voor groene daken wordt uitgebouwd. Met de aanpassing van de subsidieregeling in 2019 zijn de voorwaarden voor de subsidieregeling versoepeld. Ook in het recente coalitieakkoord is de meerwaarde van een dakenjacht benadrukt en het belang van de verspreiding van duurzaamheidssubsidies over de stad. Verder is in de Kadernota Duurzaamheid de gewenste aanleg van groene daken benadrukt. Het streven naar meer groene daken, zoals door dit initiatiefvoorstel is beoogd, past daarom goed binnen het gemeentelijke beleid.

Daarbij biedt kennis uit andere steden en wetenschappelijk onderzoek inzichten om te komen tot meer Haagse groene daken. Zo is er verkennend wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de barrières die de toepassing van groene daken in de weg staan. Ook laat het succes van een stad als Basel, waar binnen 10 jaar 23% van het platte dakoppervlakte succesvol vergroend is, en initiatieven in gemeenten als Rotterdam , Leiden, Papendrecht, en Utrecht, zien dat Den Haag een tandje bij kan zetten. Het is daarbij van belang om de complexiteit van het proces voor dak-eigenaren zoveel mogelijk te reduceren. De gemeente kan verschillende stappen zetten.

In dit hoofdstuk zal allereerst worden ingegaan op mogelijkheden om de bestaande subsidieregeling zelf te verbeteren, dan zal worden ingegaan op hoe de communicatie over deze regeling en over de meerwaarde van groene daken kan worden versterkt. Daarnaast wordt ingegaan op het eigen gemeentelijke vastgoed, gebouwen van woningcorporaties en op nieuwbouw.

Subsidieregelingen

Den Haag heeft op dit moment een subsidieregeling gericht op het stimuleren van de aanleg van groene daken. Eigenaren van panden en verenigingen van eigenaars kunnen aanspraak maken op deze regeling. In de huidige regeling worden vier voorwaarden gesteld: 1) het te beplanten dakoppervlak moet een oppervlakte hebben van meer dan 10 vierkante meter, 2) het groene dak moet een waterbergende capaciteit hebben van minimaal 18 liter per m², 3) het groene dak moet een wortelkerende laag hebben en 4) de helling van het groene dak moet minder dan 35° zijn. Voor de subsidie geldt dat € 25,00 per vierkante meter groendak wordt vergoed, tot een maximum van 50% van de aanlegkosten en met een maximum tot €20.000,00 per aanvraag.

In verschillende steden in Nederland zijn soortgelijke regelingen voor subsidies. Opvallend is dat er grote verschillen zijn tussen hoe die regelingen zijn vormgegeven en welke voorwaarden er gesteld worden om aanspraak te kunnen maken op de subsidie. Kijkende naar de voorwaarden voor aanleg, dan gelden in steden zoals Amersfoort en Soest lagere minima aan dakoppervlakken, respectievelijk 5 m² en 6 m². Ook als gekeken wordt naar het uit te keren bedrag, dan blijkt dat steden verschillende strategieën hanteren. Zo maakt Breda in de hoeveelheid subsidie die de aanvrager kan krijgen onderscheid tussen bedrijven en particulieren.

Amsterdam kiest ervoor om het bedrag dat per m² vergoed wordt af te laten hangen van hoe natuurvriendelijk het groen is dat op het dak wordt aangelegd. Als het op­per­vlak­te van het dak voor 50 pro­cent of meer uit (in­heem­se) gras­sen, krui­den en strui­ken en min­der dan 50 pro­cent uit se­dum bestaat, dan krijgt men maxi­maal € 10,- meer vergoed per m2. Hierdoor wordt niet alleen ingezet op het verhogen van de kwantiteit van groene daken in de stad, maar ook op de ecologische kwaliteit ervan. Utrecht doet iets soortgelijks, waarbij men bij een intensief dak meer vergoed kan krijgen dan bij een extensief dak.

Ons voorstel is om de subsidieregeling aan te passen zodat de regeling toegankelijker en natuurvriendelijker wordt. Dit willen we doen door de vereiste oppervlakte van het te beplanten dakoppervlak te verlagen van 10 m² naar 6 m². Op die manier gaan particulieren met kleine daken hier eerder gebruik van maken. Daarnaast willen we het bedrag dat men per vierkante meter vergoedt net als Amsterdam afhankelijk te maken van de ecologische kwaliteit van het dak. Men krijgt dan maxi­maal € 10,- meer vergoed per vierkante meter bij een biodiverser (intensief) dak.

Communicatie

Wijkgericht

De huidige informatievoorziening vanuit de gemeente is te algemeen en te passief. Burgers moeten de informatie vaak zelf digitaal opzoeken, in plaats van dat ze actief op de mogelijkheden worden geattendeerd. Dit helpt de stimulering van groene daken niet. Om te zorgen dat meer mensen van de subsidieregeling gebruik gaan maken, wordt een communicatiestrategie voorgesteld waar de gemeente dakeigenaren per brief benadert met informatie over de groenedakensubsidie.

Om de meerwaarde van groene daken zichtbaar te maken, is het belangrijk dat burgers per wijk geïnformeerd worden over specifieke risico’s die lokaal relevant zijn. Om risico’s van wateroverlast en hittestress te tonen kan gebruik worden gemaakt van de klimaatatlas van Den Haag of de klimaateffectatlas. Ook kan bijvoorbeeld de rol van groene daken in het tegengaan van meeuwenoverlast benoemd worden in wijken waar deze problematiek speelt. Het benoemen van het wijkspecifieke belang van groene daken vergroot het bewustzijn over de positieve effecten van groene daken. Hierdoor zullen burgers vaker geneigd zijn om van de subsidieregeling gebruik te maken.

Een bijkomend voordeel van een wijkgerichte aanpak is dat de gemeente haar middelen effectiever kan inzetten. Wijken waar grote uitdagingen liggen op het gebied van klimaatadaptatie kunnen nadrukkelijk de aandacht krijgen.

Bewustwording

Het (laten) installeren van een groen dak vergt een financiële investering. In de huidige informatievoorziening vanuit de gemeente wordt echter nog onvoldoende economische bewustwording gecreëerd. Onderzoek uit 2017 toont aan dat extensieve groene daken in Nederland tussen de 16% en 26% voordeliger zijn vergeleken met conventionele daken. Groene daken kunnen zorgen voor financieel voordeel voor de eigenaar én voor kostenbesparingen voor de samenleving. Een groen dak gaat langer mee, verhoogt de opbrengst van zonnepanelen en kan een positief effect hebben op de isolatie van een gebouw.

Verder is het wenselijk om dakeigenaren te wijzen op de hoge kosten van het waterbeheer in onze regio. Groene daken verminderen wateroverlast en maken de stad beter bestand tegen periodes van hitte. Dit bespaart de gemeenschap geld, en kan (op termijn) bijvoorbeeld bijdragen aan lagere rioolkosten en heffingen. Door deze effecten nadrukkelijker op te nemen in de informatievoorziening kunnen burgers een betere afweging tussen de opbrengsten en kosten van hun investering maken.

Wij stellen voor dat in de informatievoorziening naar dakeigenaren inzichtelijk is dat groene daken op verschillende manieren kostenbesparend zijn. Ook moet het duidelijk worden dat de kosten alleen maar toenemen als we niet vergroenen. We moeten er in Den Haag samen voor zorgen dat onze stad beter voorbereid is op wisselende weersomstandigheden.

Ontzorging

De vele mogelijkheden die daken bieden kunnen de oorzaak van een gebrek aan actie zijn. Niet alleen bestaan er verschillende vormen van groene daken, daken zijn ook belangrijk voor duurzame energievoorzieningen. In sommige gevallen hebben daken ook een recreatieve of technische functie. Daar komt bij dat geïnteresseerde burgers ook op zoek moeten naar een installateur met voldoende kennis om een gedegen en gebalanceerd advies te kunnen geven. Deze “keuzestress” en zoekkosten vormen een barrière bij de adoptie van groene daken.

Europese steden zoals Stuttgart, Malmö en Basel spelen al sinds de jaren ‘90 van de vorige eeuw een voortrekkersrol op het gebied van groene daken. In Basel is inmiddels ruim 25% van het dakoppervlakte groen. Mede dankzij gemeentelijke beleidskeuzes is hier een rijkdom aan praktische en wetenschappelijke expertise ontstaan.

Eén van de lessen van het succes in Basel is de betrokkenheid van stakeholders bij het project. Den Haag heeft een goede stap gezet door partner te worden van het Nationaal Daken Plan. Een volgende stap is om samenwerking en kennisuitwisseling ook lokaal toe te passen. Denk aan lokale installateurs, energie-experts, biologen, duurzaamheids- en milieuorganisaties en bewonersinitiatieven.

Hier ligt voor de gemeente een belangrijke kans om een coördinerende rol te spelen. Door samenwerking van stakeholders kan er gezorgd worden dat er duidelijke informatie beschikbaar is over de effectiefste inrichting van een dak. De gemeente kan hierbij een voorbeeld nemen aan de Leidse website www.jaarvanhetdak.nl, of bijvoorbeeld Duurzaam Den Haag vragen hier een coördinerende rol te spelen.

Wij stellen daarnaast voor dat de gemeente ervoor zorgt dat installateurs van groene daken in kaart worden gebracht via een selectie vooraf. Als voorbeeld kan gekeken worden naar hoe op dit moment in Dordrecht burgers bij spouwmuurisolatie aanbieders kunnen kiezen die zijn geselecteerd. De gemeente kan Duurzaam Den Haag vragen dit op te pakken.

Belangrijk is dat er bij de installateurs voldoende kennis is over bijvoorbeeld het versterken van de lokale biodiversiteit, en het combineren van zonnepanelen en beplanting. Zo wordt het voor burgers eenvoudig om met een bekwame partij in zee te gaan. Uiteindelijke doel is dat het installeren van een groendak een routinematige procedure wordt voor iedereen.

Zichtbaarheid

Een belangrijk onderdeel van bewustwording is het zien en kunnen bezoeken van groene daken. Wij stellen voor dat de gemeente, met medewerking van bereidwillige dakeigenaren, succesvolle implementaties van groene daken per wijk in kaart brengt. Deze voorbeelden worden dan in de communicatie naar burgers benoemd. Ook kunnen foto’s en video uitgelicht worden op de website, sociale media en de stadskrant van de gemeente. Ook de bezoektijden van publiek toegankelijke groene daken moeten terug te vinden zijn.

Het is van belang dat groene daken in de publieke ruimte zichtbaar zijn. Naast het vergroenen van het door de gemeente beheerde dakoppervlakte, is ook het vergroenen van bus- en tramhaltes een zeer zichtbare en milieuvriendelijke maatregel. In Den Haag wordt een verkenning hiernaar uitgezet. Daarnaast kan de aanleg van groene daken op schoolgebouwen worden gestimuleerd door hier ook subsidie voor beschikbaar te stellen als onderdeel van de huidige voorzieningen cofinanciering energiebesparende maatregelen en groen-blauwe schoolpleinen in de Verordening gelijkstelling onderwijs Den Haag 2019. Dit heeft dan ook een educatieve functie.

Gemeentelijk vastgoed

De gemeente bezit 857 panden. Dit biedt een goede mogelijkheid om te vergroenen. Op dit moment liggen op veel van de daken geen zonnepanelen of groene daken. Ook zijn er in 2019 geen groene daken op de gemeentelijke gebouwen gelegd. Dit terwijl de gemeente juist door het vergroenen van zijn eigen daken een voorbeeldfunctie kan vervullen. Het is daarom van belang dat de gemeente als onderdeel van haar verduurzamingsplannen bij gemeentelijke gebouwen waar mogelijk groene daken aan gaat leggen (eventueel in combinatie met zonnepanelen). Deze daken kunnen hierbij ook gebruikt worden om te communiceren over de verschillende typen groene daken en het voordeel van het aanleggen van deze daken.

In elk geval zou bij nieuwbouw en grootschalige renovatie een groen dak standaard moeten worden aangelegd, uitzonderlijke gevallen, zoals monumentale gebouwen, daargelaten. Dit sluit aan bij de aangenomen motie om voor alle grootschalige renovatie of nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen natuurinclusief bouwen als uitgangspunt vast te leggen. Andere steden passen dit ook al toe, bijvoorbeeld Chicago. Ook sluit dit aan bij de Kadernota Duurzaamheid waarin wordt vermeld dat ieder geschikt dak van gemeentelijke panden zonnepanelen, een groen dak of witte dakbedekking krijgt.

Corporatiewoningen

Woningcorporaties bezitten meer dan eenderde van de Haagse woningen. Met deze corporaties kunnen naast de subsidieregeling, afspraken worden gemaakt over de aanleg van groene daken. Momenteel staat in de prestatieafspraken een kopje ‘klimaatadaptie’, maar dit wordt niet concreet ingevuld. Wenselijk is om met corporaties afspraken te maken over hoeveel vierkante meter groen dak wordt aangelegd.

Nieuwbouw

In de Haagse Hoogbouwnota is benoemd dat in dichtbebouwde gebieden de noodzaak om groeninclusief te bouwen het grootst is. Onderdeel daarvan is de aanleg van groene daken bij nieuwbouw. Daarom wordt als regel gesteld dat minimaal 100% van de footprint van de stedelijke laag terugkomt als horizontale buitenruimtes zoals daktuinen. Daarvan moet minimaal 40% ingericht worden met groen dat een bijdrage levert aan biodiversiteit.

Wat dat betreft is duidelijk dat bij hoogbouwontwikkelingen groene daken dienen te worden gerealiseerd. Echter, het is niet duidelijk hoe dit concreet wordt geborgd als de gemeente niet de grond bezit.

Van belang is dat de plicht om groene daken aan te leggen dan wordt vastgelegd in bestemmingsplannen. Daarnaast dienen ook bij gebouwen onder 50 meter groene daken te worden aangelegd. Zo wordt in de bestaande stad bij kleinschalige nieuwbouw vergroend. Over natuurdaken heeft Vereniging Natuurmonumenten een erg inzichtelijk manifest geschreven. Dit voornemen sluit aan bij het door de gemeente ontwikkelde puntensysteem natuurinclusief bouwen.

Financiën

De hiervoor genoemde voorstellen kunnen plaatsvinden binnen de huidige financiële kaders. Wel moet gezegd worden dat het bestaande budget een zeer klein bedrag is gegeven de hoeveelheid te vergroenen daken.

Planning en communicatie

Met dit initiatiefvoorstel wordt voortgebouwd op de acties in de kadernota duurzaamheid en de duurzaamheidsambities van de gemeente. Het rapporteren over de voortgang van deze maatregelen kan daarom via de programmabrief en voortgangsbrief duurzaamheid plaatsvinden. Specifiek zal de gemeente op basis van dit voorstel de subsidieregeling dienen aan te passen en de communicatie intensiveren. Dit is nader toegelicht in voorgaande hoofdstukken. Wenselijk is dat het nieuwe beleid per 2021 ingaat. Ditzelfde geldt voor de aanpak van gemeentelijke gebouwen, scholen en de aan te scherpen afspraken met corporaties.

Ontwerp-raadsbesluit

De gemeenteraad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen d.d. ..., gezien het voorstel van Robert Barker (Partij voor de Dieren).

Besluit:

1. Het project duurzame daken van de Kadernota Duurzaamheid te versterken door met onderstaande maatregelen het oppervlakte aan groene daken te vergroten;
2. Binnen de subsidieregeling:
   1. De vereiste minimumoppervlakte van het aan te leggen dak te verkleinen van 10 vierkante meter naar 6 vierkante meter;
   2. Voor 2022 te bezien of de vergoeding kan worden verhoogd indien de op­per­vlak­te van het dak voor 50 pro­cent of meer uit (in­heem­se) gras­sen, krui­den en strui­ken en min­der dan 50 pro­cent uit se­dum bestaat.
3. (Vervalt)
4. Dakeigenaren actief per brief te benaderen met informatie over de groene dakensubsidie, met speciale aandacht voor wijken waar vergroening het hardst nodig is. In een van die wijken een pilot uit te voeren waarin bewoners per brief over de regeling worden geïnformeerd;
5. Er zorg voor te dragen dat de communicatie wijkgericht is en bijdraagt aan economische bewustwording over individuele en collectieve kostenbesparingen;
6. Te onderzoeken hoe de gemeente, bijvoorbeeld via Duurzaam Den Haag, een coördinerende rol kan spelen zodat er een kennisnetwerk ontstaat van installateurs, adviseurs, milieuorganisaties, bewoners en andere stakeholders;
7. Te onderzoeken of, bijvoorbeeld via Duurzaam Den Haag, een selectie kan worden gemaakt van capabele installateurs uit de regio, zodat mensen ontzorgd worden;
8. Succesvolle implementaties (best practices) van groene daken per wijk in kaart te brengen en deze (met toestemming van dakeigenaren) in informatieverstrekking (bijvoorbeeld de stadskrant en social media) op te nemen;
9. De komende jaren in te zetten op de aanleg van groene daken op bestaande gemeentelijke gebouwen en dit op de gemeentelijke site als goed voorbeeld te communiceren;
10. Bij nieuwbouw en grootschalige renovatie van gemeentelijke gebouwen standaard een groen dak te overwegen;
11. Het college te verzoeken om na de coronapandemie te overwegen of de aanleg van groene daken op schoolgebouwen kan worden gestimuleerd via de Verordening gelijkstelling onderwijs Den Haag 2019;
12. Met woningcorporaties in de komende prestatieafspraken af te spreken dat groene daken worden aangelegd, bijvoorbeeld door het toepassen van het puntensysteem natuurinclusief bouwen;
13. Het college te verzoeken nader te specificeren hoe voor alle hoogbouwontwikkelingen wordt gezorgd dat 40% van het bouwvlak wordt ingericht met groen dat een bijdrage levert aan biodiversiteit;
14. Voor gebouwen boven de 25 meter het puntensysteem natuurinclusief bouwen, waar dit juridisch kan, bij grootschalige bouwontwikkelingen te verplichten.

Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van …

De griffier,

De voorzitter,