Raads­vragen Botulisme

Indiendatum: jul. 2011
Antwoorddatum: 16 aug. 2011

Het raadslid mevrouw M.J.E. de Groot heeft op 12 juli 2011 een brief met daarin negentien vragen aan de voorzitter van de gemeenteraad gericht. Overeenkomstig artikel 38 van het reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad, beantwoordt het college deze vragen als volgt.

De Haagse Dierenambulance krijgt het gehele jaar door botulismemeldingen binnen in de omgeving van de Louis Armstrongkade.

1. Is het college bekend met de botulismeproblematiek aan de Louis Armstrongkade?

Het college is ervan op de hoogte dat de dierenambulance vogels heeft verwijderd, waarvan de dierenambulance vermoedt dat zij hebben geleden aan botulisme. Of hier sprake is van botulisme, is niet bevestigd door onderzoek.

2. Op welke wijze wordt deze problematiek aangepakt en door wie?

Het Hoogheemraadschap van Delfland is waterkwaliteitsbeheerder en draagt zorg voor het verwijderen van kadavers uit het water. Ook de gemeente en de Dierenambulance verwijderen soms overleden en/of zieke dieren. Bij vermoedens van botulisme wordt er in opdracht van de gemeente onderzoek gedaan naar de doodsoorzaak van dood aangetroffen dieren en wordt vaker dan
gebruikelijk door de gemeente op de betreffende locatie geïnspecteerd of er zieke of overleden dieren aanwezig zijn.
In overleg met de GGD en het Hoogheemraadschap informeert de gemeente de omgeving wanneer botulisme wordt vermoed. Of er daadwerkelijk sprake is van botulisme, kan pas worden vastgesteld na analyse van één of meer overleden dieren door het CIDC (Centraal Instituut Dierziekte Controle).

3. Hoe ziet het college de gemeentelijke verantwoordelijkheid in deze?

Botulisme wordt gezien als een gevaar voor de volksgezondheid. Wanneer botulisme is vastgesteld, neemt de gemeente de taak van het Hoogheemraadschap over voor wat betreft het verwijderen van overleden dieren. De gemeente is tevens verantwoordelijk voor de informatievoorziening, zie ook de beantwoording van vraag 2.

4. Is het college met mij van mening dat botulisme een gevaar voor mens en dier inhoudt en als zodanig aandacht behoeft van de verantwoordelijke instanties, meer specifiek van de gemeente?
Graag een toelichting.

Ja, wij zijn ook van mening dat botulisme een gevaar voor mens en dier is. De gemeente gaat dan ook zorgvuldig te werk als botulisme is vastgesteld. Zie ook de beantwoording van vraag 2 en 3.

Het achterblijven van voedselresten in het water kan een oorzaak zijn voor de uitbraak van botulisme.
5. Is de gemeente hiermee bekend en bent u bereid om het publiek hierover voor te lichten? Het is wellicht een optie om borden met uitleg te plaatsen op de zgn. hot spots. Graag een toelichting.

Voedselresten zijn geen directe oorzaak voor een uitbraak van botulisme. Voederen draagt echter wel bij aan grote concentraties vogels op één plek. Hierdoor breekt botulisme makkelijker uit en maakt het meer slachtoffers. De gemeente laat op dit moment een studie uitvoeren naar het effect van het voeren van vogels op de waterkwaliteit. Als de conclusies van de studie daartoe aanleiding geven, zal de gemeente overwegen om over de effecten van het voeren van vogels gerichter naar de bewoners te communiceren.

De specifieke symptomen van botulisme bij vogels zijn: de besmette vogels zijn traag, kunnen niet of maar kleine stukjes vliegen en kunnen moeilijk lopen. Ze zwemmen met gestrekte hals en laten de kop in het water hangen omdat de nekspieren verslapt zijn. De vogels liggen diep in het water en hebben afhangende vleugels. Mensen die een dergelijke vogel vinden kunnen deze oppakken en op een rustige plek neerzetten (bv in een doos) om vervolgens de dierenambulance te bellen. Het is belangrijk dat de vinder de vogel niet voert of te drinken geeft maar ook dat hij/zij na afloop de handen goed wast.
6. Bent u bereid op de website van de gemeente deze specifieke symptomen van botulisme te omschrijven tezamen met een telefoonnummer van de dienst die gebeld kan worden bij een
noodgeval zodat omwonenden bijtijds alarm kunnen slaan? Zo nee waarom niet?

Wij zijn van mening dat er ruim voldoende informatie op www.denhaag.nl aanwezig is. Er wordt uitgelegd hoe te handelen bij het aantreffen van een dood of verlamd dier waarvan het vermoeden
bestaat dat er sprake is van botulisme. Op de website staat ook dat meldingen gedaan kunnen worden bij het Meldpunt Toezicht Delfland van het Hoogheemraadschap van Delfland. De informatie op de Haagse website zal de komende maand waar mogelijk nog worden verduidelijkt.

In de zomer van 2009 heeft er in het Wateringse veld bij het Hemelwater een uitbraak van botulisme plaatsgevonden welke aan honderden vogels het leven heeft gekost.
7. Klopt het dat er in het Hemelwater in de Wateringse Veld een probleem is met de watercirculatie en dat het waterpeil in de Wateringse Veld is verlaagd? Graag een toelichting.

Nee, er is hier geen probleem met de watercirculatie. Het waterpeil in de Wateringse Veld is een fluctuerend peil. Hierdoor is het mogelijk dat het peil in een droge periode lager is.

8. Wat is er sinds 2009 gedaan om een nieuwe uitbraak in het Hemelwater in de Wateringse veld te voorkomen?

Er wordt regelmatiger geïnspecteerd op overleden en zieke dieren naar aanleiding van de uitbraak. Overleden en zieke dieren worden zo snel mogelijk verwijderd.

In oktober 2009 is een bijeenkomst gehouden voor bewoners, het Hoogheemraadschap en de gemeente naar aanleiding van de voornoemde botulisme uitbraak. Men heeft destijds in een positief gesprek met de bewoners beloofd een protocol op te stellen m.b.t. botulisme, betere terugkoppeling naar de wijk, vaker rond te varen om naar kadavers te zoeken en maandelijkse controles van de kwaliteit van het water uit te voeren.
9. Is dat nieuwe protocol aangaande de problematiek rond botulisme er inmiddels? Zo ja, hoe ziet dat protocol eruit? Zo nee, waarom ontbreekt een dergelijk protocol vooralsnog?

De gemeente heeft een intern protocol hoe om te gaan met botulisme. Dit betreft afspraken met onder andere de GGD en het Hoogheemraadschap over wie wanneer in actie komt en hoe onderzocht wordt op botulisme. Verder zijn hierin ook afspraken beschreven over de wijze van communiceren bij het aantreffen van botulisme.

Met relatief simpele ingrepen als het laten circuleren van water om stilstaand water te voorkomen, het verversen van water en/of het plaatsen van fonteinen voor meer zuurstof, kan botulisme worden voorkomen.
10. Gebeurt dit in de gemeente Den Haag? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet en is er planning om deze ingrepen alsnog uit te voeren?

Nee, de gemeente zal geen ingrepen in de watercirculatie doen om botulisme te voorkomen. Het plaatsen van fonteinen biedt geen oplossing, ook in stromend water kan botulisme optreden. Abusievelijk wordt vaak aangenomen dat botulisme kan verminderen door toevoer van zuurstof omdat botulisme in een zuurstofarme omgeving ontstaat. Echter, botulisme vereist naast een zuurstofarme ook een eiwitrijke omgeving. Deze is aanwezig in kadavers. Vogels en vissen raken vergiftigd wanneer zij een relevante hoeveelheid materiaal van een ontbindend besmet kadaver binnen krijgen. Het risico hierop is groter naarmate er meer dieren in een klein gebied aanwezig zijn.

11. Hoeveel vogels en vissen worden er jaarlijks slachtoffer van botulisme?

Botulisme wordt vastgesteld door het onderzoeken van een overleden dier. Dit onderzoek gebeurt alleen wanneer er meer dan vier overleden dieren tegelijk op één locatie worden gevonden. In 2010 is hierbij één keer botulisme aangetroffen. De Dierenambulance Den Haag onderzoekt de door de ambulance opgehaalde overleden dieren niet. De Dierenambulance stelt de diagnose op basis van de symptomen die de zieke dieren vertonen. In 2010 bestond bij 154 vogels en 20 vissen het vermoeden van botulisme. Dit betreft de gehele regio waarin de Dierenambulance actief is, nl. de gemeenten Den Haag, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar.

12. Hoeveel vogels en vissen overlijden aan de gevolgen van botulisme?

Dit aantal is niet met zekerheid vast te stellen omdat niet alle overleden dieren onderzocht worden op botulisme. Zie beantwoording vraag 11.

13. Hoeveel vogels worden er behandeld in het vogelasiel?

De dierenambulances uit de regio brengen zieke vogels bij Vogelasiel de Wulp. Het aantal vogels dat het vogelasiel behandeld heeft waarbij het asiel vermoedde dat sprake was van botulisme bedroeg 132 in 2010. Het betreft vogels uit Den Haag, Delft, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Wassenaar, Pijnacker-Nootdorp, Delfgauw, Westland, Midden-Delfland, Maassluis, en Hoek van Holland, Zoetermeer, Stompwijk, Pijnacker, Nootdorp, Berkel & Rodenrijs, Bleiswijk, Bergschenhoek, Moerkapelle en Zevenhuizen.

14. Krijgt het vogelasiel een vergoeding voor zieke vogels die daar worden behandeld voor botulisme? Zo nee, waarom niet? Wie is er volgens de gemeente verantwoordelijk voor de dieren
die binnen de gemeentegrenzen slachtoffer worden van botulisme? Wie is er verantwoordelijk voor de kosten die de verzorging en de behandeling van die dieren met zich meebrengen?

Nee, het vogelasiel krijgt hiervoor geen vergoeding van de gemeente. Botulisme is een natuurlijk verschijnsel en kent geen verantwoordelijke veroorzaker.

15. Zijn er bij de gemeente ook meldingen bekend van andere dieren, niet zijnde vogels en vissen, die slachtoffer zijn geworden van botulisme?

Nee.

16. Zijn er bij de gemeente ook meldingen bekend van mensen die ernstig ziek zijn geworden als gevolg van botulisme?

Botulisme komt bij mensen hoogst zelden voor en wordt voornamelijk veroorzaakt door het eten van besmet voedsel. In heel Nederland zijn in de periode 1995- 2010 geen gevallen bekend van botulisme bij mensen die gerelateerd waren aan oppervlaktewater. Ziekte bij watervogels wordt met name veroorzaakt door botulisme van het type C. Dit type leidt niet tot ziekte bij de mens. Sporadisch wordt type E (en zelden type B) gevonden bij watervogels, dit is ook het type wat vissterfte veroorzaakt. Deze typen (B en E) zijn schadelijk voor de mens.

17. Draagt de gemeente zorg voor het uitgaan van een algeheel zwemverbod bij een uitbraak van botulisme? Zo nee, waarom niet?

Nee, in geval van een uitbraak van botulisme kondigt de Provincie een zwemverbod af. Op de door de provincie aangewezen zwemwaterlocaties (in Den Haag Noordzee en recreatiegebied Madestein) houdt zij de waterkwaliteit nauwlettend in de gaten. Wanneer de waterkwaliteit op een bepaalde plaats te slecht is om in te zwemmen, of een locatie onveilig is, neemt de Provincie maatregelen door middel van een waarschuwing, het geven van een negatief zwemadvies of het instellen van een zwemverbod. De gemeente en GGD raden zwemmen in niet officieel aangewezen zwemwater altijd af, dit is op de website van de gemeente vermeld.

De dierenambulance krijgt ondersteuning van de brandweer om de dieren te redden. De brandweer gaat dan met duikers het water in om de zieke vogels te kunnen pakken.
18. Hoeveel kost het de gemeente om de brandweer te laten uitrukken om dieren die aan botulisme lijden te redden?

Het redden van dieren is een taak van de brandweer. Hiervoor worden door de brandweer geen kosten bij de gemeente in rekening gebracht.

19. Is het college met mij van mening dat het zinniger is om preventieve maatregelen te nemen zodat het uitrukken van de brandweer niet langer meer nodig is? Graag een toelichting.

Ja. Het is echter niet altijd mogelijk om botulisme te voorkomen. Het inschakelen van de brandweer door de dierenambulance kunnen wij niet uitsluiten. Er zullen altijd situaties blijven bestaan waarin de brandweer ingeschakeld wordt.

Het college van burgemeester en wethouders,
de secretaris, de locoburgemeester,
Annet Bertram Marnix Norder