Bijdrage Visie op de onder­grond

Voorzitter, de bodem staat onder druk. Verstening, intensief beheer en klimaatverandering zorgen ervoor dat de bodem in Nederland letterlijk onder druk staat. Het resultaat hiervan is goed zichtbaar, denk aan hittestress en uitdroging in warme periodes en wateroverlast bij neerslag. Minder zichtbaar zijn een vermindering in CO2-opname en een toegenomen gevoeligheid voor ziekten en plagen van planten en bomen. Na oceanen, zijn bodems de grootste koolstofopslagplaats op aarde. Ook veroorzaakt een ongezonde bodem een afname van insecten- en vogelpopulaties. Steeds vaker lopen we tegen de grenzen van ons bodemsysteem aan, erkent ook het Ministerie van I en W. We zijn blij dat dit college nu ook integraal beleid wil gaan maken over alles in de ondergrond.

Ik begin dan ook met het bodembeleid. De organisatie Onder het Maaiveld heeft een tijdje terug een handleiding uitgebracht die ik even heb vergeleken met dit stuk en een aantal zaken komen nog niet of onvoldoende terug. Ten eerste mist de definitie van wat een gezonde bodem eigenlijk is. Om echt een doel te maken van verbetering van het bodemleven, moet duidelijk zijn wat de gemeente wil bereiken. Wat zijn de ambities? Kan de wethouder dat beantwoorden? Ook zou het verbeteren van de bodem niet alleen afhankelijk moeten zijn van herinrichtingen en het aanleggen van leidingen en kabels. Zou de wethouder bereid zijn om een kansenkaart te ontwikkelen van de plekken waar bodemleven kan worden verbeterd?

En, voorzitter, hoe veel expertise hebben we eigenlijk in huis als het gaat over gezonde bodem? Hoeveel fte worden gereserveerd voor ambtenaren die zich met vitale bodem en bodemleven bezig gaan houden? De handreiking Gezonde Bodem noemt het samenstellen van een team van experts op het gebied van bodemverbetering als eerste stap.

Dan een vraag over informatievoorziening en data. Bij informatievoorziening over de ondergrond wordt nu vooral gesproken over data over bestrating, kabels en leidingen. Wordt bodemleven en de kwaliteit van het groen ook meegenomen? Onder het Maaiveld ontwikkelde een waarderingssysteem voor de bodem waar burgers aan mee kunnen doen. Dit is een goede manier om bewoners te betrekken, maar ook om informatie op te halen.

Mijn laatste vraag over bodem gaat over vervuiling: hoe komt PFAS en andere vervuiling in Haagse bodem? Wordt er onderzoek gedaan naar de oorzaak en hoe dit voorkomen kan worden?

Dan, voorzitter, heb ik vragen over bomen. Het gaat in deze commissie vaak over bomen die gekapt moeten worden vanwege de drukte in de ondergrond. Mijn fractie is blij dat er nagedacht wordt over manieren om bomen beter te beschermen, maar ik lees ook dat dat ingewikkeld gaat worden. Zo lezen we dat in straten met weinig ruimte beschermingscontructies worden voorgeschreven, hoe haalbaar is dat, hoe veel effect heeft het en waarom kan dat niet overal? Er is toch overal weinig ruimte? Er wordt gesproken over ruimte maken, bijvoorbeeld door oude riolering te verwijderen, maar ook dit kan grote gevolgen hebben voor de bomen, denk aan de Mient. Hoe wordt voorkomen dat bomen niet de dupe worden van deze ruimtewinst? Boomwortels groeien vooral aan oppervlakte, zeker in verharding. Is het mogelijk om in de toekomst standaard dieper te gaan met leidingen en kabels?

Het gaat in dit stuk een aantal keer over verharding, en hoe er vaker gekozen kan worden voor bijvoorbeeld halfverharding. Maar hoe verhoudt dat zich met de ambitie om door de hele stad geasfalteerde fietspaden aan te leggen, vaak over boomwortels heen? En zijn de langetermijneffecten van halfverharding onderzocht, bijvoorbeeld van parkeerplaatsen. Treedt bij intensief gebruik niet alsnog verharding op?

Voorzitter, van bodem en bomen ga ik door naar water. We hebben er zowel te veel van, als te weinig, en beide is een probleem. Het blijft een bizar gegeven dat we hier de wc doorspoelen met drinkwater, en riolen aanleggen voor regen. Wat een verspilling. Maar ook weer een ruimteclaim op de ondergrond. Hoe ver staat Den Haag met het afkoppelen van regenwaterriolen en is daar nog veel winst te behalen wat ruimte betreft?

Dan nog een opmerking over communicatie, voorzitter. Mijn fractie mist in dit stuk het betrekken en informeren van bewoners. Als de hele stad om de zoveel tijd weer helemaal open ligt, moet daar doorlopend over gecommuniceerd worden met inwoners. Hier heb je namelijk niet alleen last van als het voor je voordeur gebeurt, dus moet het stadsbreed en continu. Hoe gaat de wethouder dat aanpakken?

Tot slot een aantal losse vragen nog

• Hoe verhoudt dit stuk tot de plannen voor de Haagse Lanen?

• Wat is de oplossing voor de ‘telecom spaghetti?’ Het probleem wordt nu wel benoemd, maar de oplossing niet.

• Hoe zit het met ruimtereservering voor warmtenetten: hoe doe je dat als sommige straten al tot de nok volliggen? Ten koste van wat?

• over het kopje ’ruimte maken en innovatie’, mijn fractie raakt wat huiverig als wordt gezegd: de oplossing ligt bij innovatie en de markt (externe stakeholders) gaat het doen. Hoe afhankelijk is deze opgave van innovatie?