Schrif­te­lijke vragen Geen geweld tegen vreedzame demon­stranten

Indiendatum: 12 apr. 2024
Antwoorddatum: 17 jun. 2024

De raadsleden mevrouw Faïd, mevrouw Butt en de heer Smit hebben op 9 april 2024 een brief met daarin dertien vragen aan de voorzitter van de gemeenteraad gericht.
Overeenkomstig artikel 30 van het reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad, beantwoordt het college deze vragen als volgt.

We ontvingen verontrustende berichten van burgers die aangeven dat zij tijdens de demonstratie tegen fossiele subsidies op 6 april 2024 geconfronteerd werden met disproportioneel politiegeweld.

1. Wat is de evaluatie van de burgemeester met betrekking tot de demonstratie die op 6 april 2024 plaatsvond?

Zoals de burgemeester aangaf in de rondvraag van de commissie bestuur van 10 april jl. was op 6 april, net als vele malen daarvoor, helaas sprake van een in de media aangekondigde blokkade van de A12. Er is geen kennisgeving gedaan. Net als bij voorgaande keren heeft de burgemeester een beperking opgelegd met als strekking dat een dergelijke blokkade (voor onbepaalde tijd, met als doel aandacht te trekken door massale wetsovertreding, die als dwangmiddel wordt ingezet, zonder een aanspreekbare en verantwoordelijke organisator), niet kan worden gefaciliteerd. Er is een alternatieve locatie aangeboden. Deze beperking is niet aangevochten en daarmee rechtsgeldig.

Zoals eerder aangegeven vindt de burgemeester het te betreuren dat men toch (opnieuw) in groten getale naar Den Haag is gekomen met als kennelijk doel de opgelegde beperking te overtreden. Zoals al vaak met uw raad besproken gaat dat ten koste van de rechten van anderen en grote inzet van de politie.

2. Waren de aanwijzingen van de burgemeester, met betrekking tot de demonstranten die betrokken waren bij een wegblokkade, gewijzigd ten opzichte van voorgaande demonstraties tegen de fossiele subsidies?

Nee. Net als voorgaande keren is in de Driehoek afgesproken dat actievoerders worden verwezen naar de aangewezen demonstratielocatie en wordt opgetreden tegen wetsovertreding. De lijn van de Driehoek is dat hierbij proportioneel en subsidiair wordt opgetreden.

3. Heeft de burgemeester specifieke instructies gegeven aan de politie om demonstranten, inclusief degenen die zich op de aangewezen locatie bevonden, te verplaatsen? Zo ja, op welk moment heeft de burgemeester besloten om de gehele demonstratie te verbieden?

Nee, dat heeft de burgemeester niet gedaan. Voor mensen die zich aan de beperking wilden houden, was het mogelijk om op de aangewezen locatie te demonstreren. Van een instructie om goedwillenden van deze locatie te verwijderen was geen sprake.

4. Erkent het college dat de beperkingen met betrekking tot locatie, de marsen en het daaropvolgende politieoptreden, het demonstratierecht schandalig hebben geschonden? We kregen het signaal dat toespraken nauwelijks mogelijk waren, wat als een (indirecte) beperking op de inhoud kan worden gezien. Hoe ziet het college dit?

Nee dat heeft de burgemeester niet gedaan. Zie het antwoord op de vragen 1, 2 en 3.

5. De beperkingen hebben geleid tot gevaarlijke verkeerssituaties. Er ontstond chaos op kruispunten door automobilisten, kermisgangers, verkeersleiders, politiewagens, paarden, demonstranten en bussen. Had de burgemeester, gezien de openbare orde en veiligheid, niet beter de demonstratie kunnen faciliteren op de beoogde locatie op de Utrechtsebaan?

Zoals door de burgemeester aangegeven in de rondvraag van de commissie bestuur van 10 april jl., ontstonden de gevaarlijke situaties door mensen die zich niet aan de beperking hielden en aanwijzingen van de politie niet opvolgden.
Het onrechtmatige gedrag van deze groepering kan niet worden gefaciliteerd, onder andere omdat men doelbewust uit is op het plegen van strafbare feiten.

De constatering dat men deze strafbare feiten vervolgens niet op de A12 maar op andere locaties pleegt is een bevestiging van de zorgen waarop de beperking is gebaseerd.

Een andere beslissing ondergraaft het demonstratierecht en is niet uit te leggen aan een ieder die hier op rechtmatige wijze gebruik van wil maken. En dat is gelukkig nog steeds de overgrote meerderheid van de demonstranten. Dat moeten we samen proberen zo te houden.

De burgemeester verwijst u tenslotte in dat kader naar het Position Paper van september jl. waarin hij de Tweede Kamer om aandacht heeft gevraagd voor dit onderwerp.

6. Vindt de burgemeester dat een tijdelijke wegblokkade gefaciliteerd moet worden in het kader van een demonstratie. Wanneer zou dit wel of niet het geval moeten zijn?

Zoals in de eerder genoemde rondvraag aangegeven kunnen demonstraties vele vormen aannemen. De wensen van de organisator zijn hierbij altijd het uitgangspunt. Het lukt in Den Haag rond de 2.000 keer per jaar om een grote variatie aan demonstraties te faciliteren. Enige overlast moet hierbij worden geaccepteerd.

De grenzen worden bepaald door de drie gronden die in de wet worden genoemd: (vrees voor) wanordelijkheden, gezondheid en (ernstige) verkeersproblemen. Dat wordt per geval beoordeeld aan de hand van alle feiten en omstandigheden. Dat is ook het geval bij een eventuele kennisgeving voor een tijdelijke wegblokkade. Eerdere ervaringen met demonstranten en bereikbaarheid voor de hulpdiensten zullen hierbij bijvoorbeeld worden meegewogen.

Hoewel (tijdig) aanmelden verplicht is, worden ook niet aangemelde demonstraties zoveel als mogelijk gefaciliteerd. Dit is vaak wel extra lastig omdat er dan geen tijd is geweest voor een goede voorbereiding en één of meer van de genoemde gronden uit de wet dan eerder in het geding zijn.

Uiteraard is het houden een demonstratie geen vrijbrief om strafbare feiten te plegen en de rechten van anderen te schenden als dwangmiddel om een bepaald doel te bereiken.

Het algemeen geldende afwegingskader voor demonstraties staat beschreven in het Haagse demonstratiebeleid dat uitvoerig met uw raad is besproken. Ten overvloede wijst de burgemeester er op dat de inhoud van een demonstratie geen rol speelt bij de afweging.

Zoals hierboven (en in de vele stukken en debatten hierover) aangegeven kunnen blokkades zoals die van zaterdag 6 april naar de mening van de burgemeester niet worden gefaciliteerd.

Dat is, net als eerder, vastgelegd in een beperking die vooraf aan de rechter kon worden voorgelegd. Hoewel men in de media steeds verkondigt dat het demonstratierecht met voeten wordt getreden, worden beperkingen tot op heden niet bij de rechter aangevochten.

7. Erkent het college dat de Nederlandse Wom niet in lijn is met internationale regels en een wegblokkade, een erkende demonstratievorm volgens het EHRM, ook zonder kennisgeving gefaciliteerd dient te worden?

Nee. Dat is ook niet aan het gemeentebestuur maar aan de wetgever en de rechter. Zie voor het overige het antwoord op vraag 6.

In de nasleep van de recente demonstratie op 6 april 2024 tegen fossiele subsidies, hebben wij alarmerende signalen ontvangen over een toenemend en disproportioneel gebruik van politiegeweld tegen vreedzame demonstranten. Ook op social media gaan veel beelden en berichten rond met schrijnende gevallen, zoals het over de grond slepen van demonstranten, aanranding, evenals het gebruik van omstreden technieken zoals kaakklemmen en bokkenpootjes (bijvoorbeeld met een gebroken elleboog als resultaat). Dergelijke incidenten, waarbij demonstranten geconfronteerd worden met gewelddadig optreden van de politie, staan haaks op de verwachtingen van een de- escalerende aanpak in dergelijke situaties.

8. Hoe kijkt het college naar het gebruik van disproportioneel geweld richting vreedzame demonstranten? Vindt de burgemeester de huidige aanpak noodzakelijk, proportioneel en wenselijk? Ziet het college geen andere manier om hiermee om te gaan?

9. Is de burgemeester het eens met de stelling dat, gezien het feit dat de politie het monopolie op geweld heeft, het ontoelaatbaar is dat individuele agenten geïrriteerd raken en daardoor buitensporig geweld gebruiken, aangezien demonstreren, zelfs in lastige situaties, een grondrecht is?

Ad 8 en 9
In algemene zin neemt het college afstand van disproportioneel politiegeweld als daar sprake van is. Indien iemand van mening is onheus te zijn bejegend door de politie staat daarvoor de klachtenprocedure van de politie open. In deze procedure kan een klacht uiteindelijk door de onafhankelijke Nationale Ombudsman worden beoordeeld.

10. Kan de burgemeester het aantal klachten over het politieoptreden op 6 april delen met de gemeenteraad? Hoe verhoudt het aantal klachten zich met eerdere demonstraties rondom A12? Zo nee, waarom kan het college dit niet delen?

Tot nu zijn er bij de politie vier klachten binnengekomen. Dat aantal is vergelijkbaar met eerdere demonstraties van deze groepering waarbij de politie moest ingrijpen omdat de wet werd overtreden.

11. Op welke manier monitoren de korpsleiding en de burgemeester (en eventueel het OM) hoe er wordt omgegaan met dit vraagstuk en welke maatregelen worden genomen om ervoor te zorgen dat er te allen tijde professionaliteit wordt verwacht en gehandhaafd binnen het politiekorps?

Om te beschermen en te handhaven mogen politiemensen geweld gebruiken indien daar onverhoopt aanleiding toe is. Het gebruik van geweld door de politie is onderdeel van het professioneel vakmanschap van politiemensen. Agenten zetten hun vakmanschap en hun geweldsbevoegdheid in voor een veiliger samenleving en zetten een bewuste stap naar voren als het moet. De politie verantwoordt zich op een transparante wijze, waarbij tevens recht wordt gedaan aan de bijzondere rol van politiemensen in de samenleving. De maatschappij moet erop kunnen vertrouwen dat de politie professioneel omgaat met deze geweldsbevoegdheid. Om dit goed te borgen zorgt de politie dat politiemensen goed getraind zijn, zij verantwoording afleggen over het gebruikte geweld, geweld getoetst wordt aan professionaliteitseisen en politiemensen leren van gebruikt geweld.

12. Deze zorgwekkende ontwikkelingen onderstrepen de noodzaak om het optreden van de politie tijdens dergelijke bijeenkomsten nauwlettend te evalueren en te verzekeren dat fundamentele rechten, zoals het recht op vreedzame vergadering en demonstratie, worden gerespecteerd en beschermd. Welke stappen is het college voornemens om te zetten om deze ongewenste ontwikkelingen tegen te gaan en het demonstratierecht van burgers te beschermen?

Zie het antwoord op vraag 8 en 9.

13. Kan de raad geïnformeerd worden over het aantal verwondingen bij demonstranten in de afgelopen 5 jaar? Kan de politie deze cijfers inzichtelijk maken, alsook het type nazorg dat verleend is?

Indien door de politie geweld wordt toegepast, wordt dat geregistreerd. Er wordt niet apart bijgehouden of en zo ja hoeveel mensen tijdens demonstraties gewond zijn geraakt.

Het college van burgemeester en wethouders,