Schrif­te­lijke vragen PFAS in Den Haag

Indiendatum: 25 nov. 2022
Antwoorddatum: 17 jan. 2023

De raadsleden mevrouw Butt en mevrouw Gerritsen hebben op 25 november 2022 een brief met daarin twaalf vragen aan de voorzitter van de gemeenteraad gericht. Overeenkomstig artikel 30 van het reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad, beantwoordt het college deze vragen als volgt.

Volgens de regering krijgt de gemiddelde Nederlander te veel schadelijke PFAS binnen. Deze stoffen zijn toxisch en vormen een bedreiging voor de gezondheid. Op 19 oktober 2022 publiceerde het RIVM een rapport waarin de PFAS-waarden in het Nederlandse drinkwater worden vergeleken met de nieuwe Europese Drinkwaterrichtlijn en het belang van de gezondheidskundige grenswaarde van EFSA2 wordt benadrukt (hierna: het rapport). De conclusie is dat mensen in Nederland minder PFAS binnen moeten krijgen, omdat mensen in Nederland meer PFAS binnenkrijgen dan de gezondheidskundige grenswaarde. Het is volgens de meest recente gezondheidskundige inzichten wenselijk om de hoeveelheid PFAS die mensen binnenkrijgen via drinkwater de komende jaren te verlagen.

1. Is het college bekend met het rapport van het RIVM?
Ja, hiermee is het college bekend.

Mensen in Nederland moeten volgens het rapport minder PFAS binnenkrijgen, terwijl Nederland wel voldoet aan de Europese Drinkwaterrichtlijn. “Dat komt omdat er nieuwe wetenschappelijke kennis over risico’s van PFAS-stoffen voor de mens beschikbaar kwam nadat de Europese Drinkwaterrichtlijn was vastgesteld. Deze kennis is verwerkt in de ‘gezondheidskundige grenswaarde’ die de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA (Europese Voedselveiligheidsautoriteit)) in 2020 heeft uitgebracht. Deze grenswaarde is een heel stuk lager dan de normen voor PFAS-stoffen in de Drinkwaterrichtlijn.”

“De indicatieve drinkwaterrichtwaarde van 4,4 ng PEQ/L houdt er rekening mee dat mensen ook PFAS via andere bronnen kunnen binnenkrijgen (zoals voedsel, consumentenproducten, lucht). Het uitgangspunt van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is dat drinkwater maximaal 20% bijdraagt aan de gezondheidskundige grenswaarde, in dit geval de totale tolereerbare wekelijkse inname ofwel de EFSA-TWI.”

“Mensen in Nederland krijgen nu via voedsel én drinkwater samen al meer PFAS-stoffen binnen dan deze gezondheidskundige grenswaarde. Het is dan ook belangrijk dat mensen in totaal minder PFAS binnenkrijgen.”

“De hoogste concentraties PFAS-stoffen in drinkwater liggen nu in West-Nederland, waar drinkwater vooral van rivierwater wordt gemaakt.” Het drinkwater in Den Haag is ook afkomstig van rivierwater, namelijk het water uit de Afgedamde Maas.

2. Is het college bekend met de PFAS-waarden in het Haags drinkwater? Zo ja, wat zijn deze
waarden? Indien deze waarden hoger zijn dan de indicatieve drinkwaterrichtwaarde van 4,4 ng
PEQ/L is het college dan bereid zich in te zetten om deze pro-actief te verlagen in samenwerking
met andere relevante instanties?
Ja, de waarden bedragen voor veld Katwijk 10.9. veld Scheveningen 11.8 en veld Monster 13.4 ng
PEQ/l (nanogram PFOA-equivalenten per liter) (bron: Dunea).

De landelijke overheid stelt vast hoeveel stoffen en organismen maximaal in het drinkwater mogen
voorkomen. De wettelijke kwaliteitseisen voor drinkwater staan in het Drinkwaterbesluit.
Deze eisen zijn gebaseerd op de Europese Drinkwaterrichtlijn. Voor PFOA-equivalenten geldt nu nog een maximaal gehalte van 100 ng/l. Per 12 januari 2026 geldt de drinkwaterrichtwaarde van 4,4 ng/l als maximale waarde.

Dunea meet PFAS in haar bronnen voor drinkwater en zuivert ze, zo veel als mogelijk, eruit. Maar deze ‘forever chemicals’ laten zich helaas slecht verwijderen. Ook zijn er veel blootstellingsroutes: de bijdrage van voedsel is 83-98% en die van drinkwater 2-17%. Daarnaast is er blootstelling mogelijk via lucht en gebruik van consumentenproducten. De mogelijkheden om de vervuilingsbronnen terug te dringen zijn voor de gemeente beperkt. Daarom zou een totaalverbod op PFAS, voor de aanpak van deze vervuilingsbronnen, een betere optie zijn. Vanwege één Europese consumentenmarkt, heeft Nederland samen met een aantal andere landen een restrictievoorstel ingediend bij het European Chemicals Agency (ECHA). Het doel is in de hele Europese Unie de PFAS-houdende stoffen een halt toe te roepen.

3. Kan het college duiden of deze waarden gelden voor al het drinkwater in de gemeente Den
Haag of zijn er verschillen per straat, wijk of stadsdeel? En kan het college deze PFAS-waarden
delen?
Het kraanwater in de zuidelijke helft van Den Haag komt uit Monster, in de noordelijke helft uit
Scheveningen (bron: Dunea). De gemeten gehalten aan PFAS zijn in het antwoord op vraag 2
genoemd.

4. Aangezien het RIVM aangeeft dat de PFAS-waarden te hoog zijn in drinkwater en de minister
van Infrastructuur en Waterstraat heeft aangegeven het advies te volgen; is het college dan ook
bereid het advies te volgen en contact op te nemen met Dunea om per direct het drinkwater te
verbeteren althans verbeteringen zo snel mogelijk in gang te zetten? Zo nee, waarom niet?
De gemeente staat via diverse lijnen in contact met Dunea, bestuurlijk onder meer als grootste
aandeelhouder en ambtelijk over ontwikkelingen rond de waterwinning en de zoektocht naar nieuwe bronnen voor drinkwater.

Het verwijderen van PFAS uit drinkwater kan nu nog alleen met membraamzuivering maar dit is een
vrij kostbare techniek die veel energie verbruikt en derhalve niet duurzaam is. Drinkwaterbedrijven in Nederland willen dan ook dat er zo snel mogelijk een Nederlands en Europees totaalverbod komt op PFAS. Tot die tijd pleiten ze ervoor dat de overheid en het bedrijfsleven hun verantwoordelijkheid nemen in het stoppen van alle PFAS-lozingen. Het kabinet scherpt naar aanleiding van het rapport van het RIVM de vergunningen aan voor lozingen van PFAS. Zo hoopt Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) de concentraties van deze stof op korte termijn terug te dringen.

Ondertussen wordt er ook gezocht naar alternatieve zuiveringstechnieken. Het proces om de drinkwaterkwaliteit met betrekking tot PFAS te verbeteren, is in gang gezet.

5. Is het college het eens met GroenLinks en Partij voor de Dieren dat de grond die binnen
drinkwaterbeschermingsgebied wordt verplaatst van hoge kwaliteit moet zijn en daar een laag
PFAS percentage in mag zitten?
Ja, het college is het hiermee eens.

Het RIVM adviseert dat drinkwater zou moeten voldoen aan de indicatieve drinkwaterrichtwaarde
van 4,4 ng PEQ/L voor PFAS. Dan wordt inname daarvan bij levenslange consumptie veilig geacht.
De minister van Infrastructuur en Waterstraat wil deze drinkwaterrichtwaarde in de toekomst in
het Drinkwaterbesluit als een wettelijke kwaliteitseis opnemen.
Het RIVM doet een aantal aanbevelingen in dit kader.
“Om te onderzoeken wat de meest effectieve maatregelen zijn om de totale PFAS blootstelling van
mensen in Nederland te verminderen, is het nodig om
• de schattingen van de PFAS inname door de bevolking via voedsel en drinkwater en de PFAS
blootstelling via andere relevante bronnen en routes te actualiseren;
• het effect van mogelijke (combinaties van) maatregelen te onderzoeken; en
• de ontwikkeling van PFAS concentraties in de (bronnen voor) drinkwater te blijven volgen.”
6. Is het college bekend met deze aanbevelingen? Wat vindt het college van de aanbevelingen en
wat gaat het college hiermee doen?
Het college heeft kennisgenomen van de aanbevelingen en het lijkt het college verstandig om deze
zoveel mogelijk op te volgen. De processen om te komen tot een vermindering van de totale PFAS
blootstelling zijn in gang gezet (zie ook het antwoord op vraag 4).

7. Welke mogelijke (combinaties van) maatregelen kan de gemeente Den Haag inzetten om de
inname van PFAS door de Haagse inwoners te verlagen naast het verbeteren van de
drinkwaterkwaliteit?
De gemeente kan op dit onderwerp weinig maatregelen inzetten. Er zijn veel producten die PFAS
bevatten en deze zijn voor de consument vrij te koop. Op landelijke en Europees niveau wordt er
gewerkt aan het verbieden van PFAS in bepaalde producten. Denk aan het verbod van PFAS in
voedselverpakkingen dat op 1 juli 2022 is ingegaan.

8. Op welke manieren zet het college zich al in om de hoeveelheid PFAS in Haagse grond en
wateren af te laten nemen of in ieder geval niet te verergeren?
Er is een PFAS-achtergrondwaardenkaart gemaakt en er zijn circa 700 potentiële puntbronnen voor PFAS binnen de gemeente in kaart gebracht en zo nodig onderzocht. Uit de diverse onderzoeken zijn geen bijzonderheden/PFAS-verontreinigingen naar voren gekomen.

In de nieuwe Nota Bodembeheer 2023-2033, wat momenteel wordt opgesteld, wordt expliciet
aandacht besteed aan de PFAS-problematiek. De gemeente blijft uitgaan van het principe dat er geen achteruitgang van de bodemkwaliteit op beheergebiedsniveau mag plaatsvinden bij het hergebruiken van grond. Dit betekent concreet dat met name voor drinkwaterbeschermings-gebieden zeer strenge eisen aan het hergebruik van grond worden gesteld.

9. Heeft het nieuwe rapport van het RIVM ook invloed op de Haagse protocollen voor
grondverplaatsing?
Nee. PFAS is slechts één van vele risicovolle stoffen die in het (nieuwe) bodembeleid worden
meegenomen.

Dit jaar werd bekend dat Schiphol enorme hoeveelheden PFOS- en PFAS-houdende grond kwijt moest en hiervoor bijzonder creatief is omgegaan met de vergunning van onder andere de provincie. Nu blijkt dat Rotterdam The Hague Airport ook met een PFAS overschot kampt, zijn de vraagstellers benieuwd hoe hiermee omgegaan wordt.

10. Is het college bekend met het artikel ‘Schiphol stort gevaarlijke PFOS-gifgrond in
buurgemeenten’?
Ja, het college is hiermee bekend.

11. Is het met de huidige normering mogelijk voor buurgemeenten of bedrijven om PFOS-houdende grond te storten binnen de gemeente Den Haag? Kan het college toelichten wat voor afspraken hiervoor gelden?
Nee, dat is niet mogelijk. Het hergebruik van grond is strikt gereguleerd. Het ‘zomaar’ storten van
grond is te allen tijden verboden. Er moet altijd sprake zijn van een nuttige toepassing. De regels
hiervoor opgenomen in de vigerende Nota Bodembeheer 2013-2023. De handhaving van deze
regelgeving ligt bij de Omgevingsdienst Haaglanden.

Met betrekking tot PFAS worden als aanvulling hierop het landelijke Handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie gehanteerd. Op basis van het vigerende beleid moet grond die van buiten de gemeente komt, altijd worden gekeurd.

12. Kan het college toelichten wat de geldende afspraken met betrekking tot PFOS/PFAS zijn tussen de gemeente en de provincie en waterschappen?
De regelgeving met betrekking tot PFAS wordt op nationaal niveau opgesteld. Aan deze regelgeving dient iedereen zich te houden. Er zijn daarom, met betrekking tot PFAS, geen afspraken met het waterschap en de provincie.

13. Bij Rotterdam The Hague Airport is een enorme hoeveelheid vervuilde grond en grondwater
aangetroffen. Kan het college aangeven of de gemeente Den Haag hier ook consequenties van
zou kunnen ondervinden? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?
Nee. De gemeente ondervindt hier geen consequenties van omdat de gemeente geen eigenaar van de genoemde luchthaven is en daarom ook niet voor saneringskosten opdraait. Rotterdam The Hague Airport is eigendom van de Schiphol Group. De gemeente is geen aandeelhouder van de Schiphol Group.

Het is ook niet mogelijk dat de bodemverontreiniging ter plaatse van Rotterdam The Hague Airport via het grondwater Den Haag bereikt. Vanuit de Noordzeekust is de stromingsrichting van het grondwater landinwaarts.

Het college van burgemeester en wethouders,
de secretaris, de burgemeester,

Ilma Merx Jan van Zanen