Schrif­te­lijke vragen Goede zorg voor Haagse bomen

Indiendatum: 14 jul. 2023
Antwoorddatum: 12 sep. 2023

Het raadslid mevrouw Gerritsen heeft op 14 juli 2023 een brief met daarin zeventien vragen aan de voorzitter van de gemeenteraad gericht.
Overeenkomstig artikel 30 van het reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad, beantwoordt het college deze vragen als volgt.

Bomen spelen een essentiële rol in het bevorderen van de biodiversiteit, het verbeteren van de luchtkwaliteit en het vergroenen van de leefomgeving. Daarom wil de indiener graag inzicht krijgen in het beleid en de praktijk met betrekking tot het kappen en herplanten van stadsbomen in onze stad en ook het naleven van de regels rondom straatwerkzaamheden in de buurt van bomen. Overeenkomstig art. 30 van het Reglement van orde stelt het raadslid Leonie Gerritsen, Partij voor de Dieren, de volgende vragen:

1. Is er een lijst beschikbaar waarop de gekapte stadsbomen in Den Haag vermeld staan? Zo ja, kan deze gedeeld worden?

Nee, er is geen lijst beschikbaar van gekapte stadsbomen in Den Haag. Gekapte stadsbomen die door bijvoorbeeld ziekte en storm uitvallen, worden niet apart in een lijst bijgehouden, maar per stadsdeel opgenomen op een herplantlijst (reguliere vervanging). Voor stadsbomen die gekapt worden ten behoeve van projecten geldt een kapvergunningsplicht, ook hiervan wordt geen aparte lijst bijgehouden van verleende vergunningen. Op basis van de verleende vergunningen zou deze lijst wel op te stellen zijn, dit zegt echter niet of de boom ook daadwerkelijk gekapt is. Een kapvergunning is immers 18 maanden geldig en projecten vinden soms geen doorgang.

Nadat een stadsboom is gekapt en herplant op dezelfde plek gewenst is, wordt vaak een periode gewacht voordat tot herplant wordt overgegaan zodat het wortelstelsel van de gekapte boom verzwakt.

2. Wat is de minimale en maximale wachttijd om een gekapte boom te vervangen?

Er is in principe geen minimale wachttijd en de maximale wachttijd is afhankelijk van verschillende factoren. Als bomen moeten wijken vanwege projecten dan is het gangbaar dat de boom geplant moet worden in het eerste plantseizoen (november – april) na het gereedkomen van het project. Bij bouwplannen kan dit zelfs enkele jaren duren. In beide gevallen is vooraf dus niet bekend wanneer de vervangende bomen exact geplant kunnen worden.

Voor de bomen die door natuurlijke omstandigheden verloren zijn gegaan, is het gangbaar dat die binnen één tot twee jaar vervangen zijn. Incidenteel wordt die vervanging soms wel iets langer uitgesteld als bekend is dat er binnen enkele jaren bijvoorbeeld een herinrichting plaatsvindt waardoor de nieuwe boom anders opnieuw zou moeten wijken.

3. Is er een overzicht beschikbaar waarin wordt aangegeven waarop nog gewacht wordt voor herplanting van eerder gekapte stadsbomen? Zo ja, kan deze lijst worden gedeeld met de gemeenteraad en met de inwoners van Den Haag?

Nee, een dergelijke lijst is er niet.

4. Wordt elke gekapte stadsboom in Den Haag op dezelfde locatie herplant? Indien dit niet het geval is, is er standaard sprake van compensatie? Zijn er specifieke richtlijnen of criteria die bepalen waar een boom wordt herplant? En waar kunnen inwoners informatie vinden over de herplantingsplannen en -locaties?

Regulier wordt een vervangende stadsboom gecompenseerd op dezelfde locatie. Maar er zijn ook verschillende redenen waardoor dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld bij een herinrichting waarbij de nieuwe groeiplaats voor een boom moet worden verplaatst. Maar ook bij reguliere vervanging van dode en slechte bomen is het soms onverstandig of zelfs niet mogelijk om de vervangende boom op exact dezelfde plek te planten. Een nieuwe jonge boom moet bijvoorbeeld voldoende zonlicht krijgen en als er dan enkele grote bomen in de buurt staan die dat verhinderen, heeft het planten op die plek geen zin omdat de boom te weinig licht krijgt om zich te ontwikkelen (onderstandigheid). Ook gebeurt het in met name de ‘oude stad’ steeds vaker dat er door de ligging van kabels en leidingen gezocht moet worden naar een plek waar een vervangende boom veilig en duurzaam kan groeien.

Bij projecten zoals herinrichtingen worden omwonenden via bewonersbrieven of tijdens voorlichtingsavonden geïnformeerd over herplantplannen. Bij reguliere vervanging van bomen wordt de vervangende boomsoort opgenomen in de kapaanvraag maar kan de exacte plantlocatie soms enigszins afwijken vanwege voornoemde redenen. Voor een uitgebreide toelichting op de vervanging van stadsbomen zie “Routeboek Stadsbomen in Beheer” (RIS307827).

De Haagse bomenkaart wordt periodiek bijgewerkt. Bij de kaart wordt vermeld dat gegevens verouderd kunnen zijn.

5. Kan het college aangeven hoe vaak de bomenkaart wordt bijgewerkt?

6. Is er een maximale termijn voor wat betreft hoe verouderd de gegevens kunnen zijn? Kan het bijvoorbeeld zo zijn dat een boom die twee jaar geleden gekapt is, nog op de kaart staat?

Antwoord vraag 5 en 6
De data van alle stadsbomen wordt iedere vier jaar buiten gecontroleerd; ieder jaar ongeveer 30.000 stadsbomen. Bij de jaarlijkse boomveiligheidscontrole van alle stadsbomen die ouder zijn dan 15 jaar wordt ook de aanwezigheid gecontroleerd. Daarnaast wordt de data in het gemeentelijk boombeheersysteem dagelijks geactualiseerd met alle geplante bomen die aan de groenbeheerders zijn opgeleverd. De stad kent ruim 123.000 stadsbomen.
Zoals in het antwoord op vraag 1 is aangegeven, is er geen lijst met gekapte bomen waardoor het in 1 tot 2% van de gevallen kan voorkomen dat een gekapte boom nog zichtbaar is op de bomenkaart.

Andersom komt ook voor dat een geplante boom nog niet zichtbaar is op de bomenkaart omdat de boom bijvoorbeeld nog niet is opgeleverd door de aannemer of omdat de bestandsbeheerder de nieuwe boom pas exact op de juiste positie kan plaatsen op de kaart nadat de nieuwe luchtfoto beschikbaar is gekomen (jaarlijks in augustus). Voorbeelden hiervan zijn Erasmusveld en de Boekhorststraat waar bomen zijn geplant die nu nog niet zichtbaar zijn op de Bomenkaart.
De Bomenkaart wordt vervolgens iedere nacht geactualiseerd met de data uit het gemeentelijk boombeheersysteem. Dus zodra er nieuwe data is ingevoerd, is dat de volgende dag al zichtbaar op de Bomenkaart.

In het verleden is de folder “werken bij Haagse bomen” ontwikkeld. Het beleid is dat deze standaard gedeeld wordt bij aannemers die werkzaamheden in de buurt van bomen verrichten. De Partij voor de Dieren ontvangt regelmatig signalen van werkzaamheden waarbij de richtlijnen toch niet worden nageleefd (in de bijlage staan enkele voorbeelden van het voorjaar van 2023). Graag horen wij van het college hoe zij hier tegenaan kijkt en welke maatregelen er worden genomen om ervoor te zorgen dat deze regels beter worden gehandhaafd.

7. Is het college bereid deze werkwijze te evalueren, gegeven dat het regelmatig voorkomt dat de richtlijnen niet worden nageleefd?

In een compacte stad als Den Haag is het een lastige opgave om alle confrontaties tussen bomen en werkzaamheden te voorkomen. Zo zijn jaarlijks duizenden wegopbrekingen nodig alleen al voor de aanleg of vervanging van kabels en leidingen. In verreweg de meeste gevallen verloopt dit naar tevredenheid van de toezichthouders, maar ook in die gevallen kan het nodig zijn om enkele boomwortels te moeten verwijderen. Bij de uitvoering van wegreconstructies wordt eveneens toezicht gehouden maar desondanks ontstaan er soms ongewenste situaties voor bomen. Dit is een continue aandachtspunt voor de opdrachtgevers en toezichthouders om vooraf en tijdens het werk hiervoor aandacht te blijven vragen. Gezien de continue aandacht die hier al voor is en het zeer beperkte aantal incidenten, ziet het college nu geen reden om de werkwijze te evalueren.

8. Wat ziet het college als aanvullende mogelijkheden om zorgvuldig werken rondom bomen beter te stimuleren?

Zie antwoord vraag 7.

9. Hoe en hoe vaak controleert de gemeente of deze richtlijnen worden gehandhaafd? Ziet het college kansen om dit te verbeteren, zo ja, hoe?

Bij de uitvoering van grote reconstructies is continue toezicht aanwezig. Bij kleine ingrepen en bij graafwerkzaamheden voor kabels en leidingen vindt de controle steekproefsgewijs plaats. Gezien het grote aantal graafwerkzaamheden in de stad is het niet mogelijk om permanent toezicht te houden op alle werkzaamheden in de buitenruimte.

10. Wat zijn de consequenties voor de uitvoerende partijen als zij de richtlijnen niet volgen en komt dit vaak voor?

Wanneer tijdens de controles wordt opgemerkt dat de richtlijnen niet zijn opgevolgd, wordt er door de toezichthouder op toegezien dat dit alsnog plaatsvindt. Dit komt relatief weinig voor.

11. Hoe wordt bij handhaving omgegaan met situaties waarin er schade wordt toegebracht aan bomen tijdens bouwwerkzaamheden of andere activiteiten?

Bij schade aan bomen wordt door de toezichthouder de betreffende groenbeheerder geraadpleegd. Indien de schade aan de boom dusdanig groot is dat de kans op herstel klein is, wordt de veroorzaker aansprakelijk gesteld.

Bomen zijn kwetsbaar door bijvoorbeeld regelmatige periodes van droogte, stikstofoverschot, maar ook door schade bij werkzaamheden. Doordat bomen extra kwetsbaar zijn door het vaker voorkomen van intense weersomstandigheden, lijkt het logisch om verdere verzwakking van bomen te voorkomen.

12. Is het college bereid de richtlijnen en handhaving rondom het veiligstellen van bomen bij werkzaamheden aan te scherpen?

Uiteraard is iedere beschadiging aan een boom er één teveel. Anderzijds moeten we ons realiseren dat dit nooit geheel valt te voorkomen in een compacte stad waar naast zoveel mogelijk stadsbomen ook zoveel ander ruimtegebruik boven- als ondergronds plaatsvindt. Vooralsnog voldoen de huidige richtlijnen zoals beschreven in de folder “Werken bij Haagse bomen”. Het college ziet nu daarom geen reden de richtlijnen aan te scherpen.

Bij de Partij voor de Dieren zijn onlangs weer voorbeelden binnengekomen van bomen die (deels) sneuvelden in de storm van 5 juli 2023, waarbij in de weken ervoor nog wegwerkzaamheden of werkzaamheden in het kader van herinrichting plaatsvonden.

13. Wordt bijgehouden welke bomen sneuvelen na een hevige storm?

Ja.

14. Zo ja, wordt onderzocht en geanalyseerd of bomen verzwakt waren door een specifieke reden?

Ja, als er een vermoeden is dat er een specifieke reden is waarom een boom is omgewaaid, dan wordt dit nader onderzocht. Een dergelijk onderzoek kan bijvoorbeeld kennis opleveren voor onze boomveiligheidscontroleurs die direct in de praktijk kan worden gebruikt om de kans op calamiteiten nog verder te laten afnemen.

Bekend is dat stadsbomen een iets groter risico op omwaaien lopen vlak na wegwerkzaamheden. Bij iedere herinrichting wordt waar mogelijk iets meer groeiruimte voor bomen en groen vrijgemaakt. Waar een volwassen boom eerst nog stabiel genoeg stond doordat het gewicht van de verharding en trottoirband op zijn wortels drukte, is die extra ‘steun’ na het verwijderen van de verharding verdwenen. Nieuwe wortelgroei zal dit vaak binnen enkele jaren alweer compenseren. Maar zeker als bomen vol in het blad staan en het daarbij ook regent, kan een beperkte zomerstorm soms fataal zijn.

15. Wordt gekeken of er correlatie (als aanleiding voor een onderzoek naar mogelijk causaal verband) is tussen wegwerkzaamheden in het afgelopen jaar en een hogere kans op stormschade?

Zie beantwoording vraag 14.

Kijkend naar foto 3, valt op dat een zware machine vlak naast de boom staat en ook dat er bandensporen over de blootliggende boomwortels lopen. Bij de Partij voor de Dieren zijn ook andere voorbeelden bekend van zwaar materieel dat onder een boom geparkeerd wordt bij werkzaamheden.

16. Vindt het college dit een acceptabele manier van met de grond rondom een boom omgaan?

Op foto 3 is zichtbaar dat de bestaande tegel- en klinkerverharding middels een kleine shovel met brede banden rondom de boom is verwijderd. De stam van de boom is daarbij beschermd tegen beschadigingen. Juist door het gebruik van die brede banden is de verdichtingsdruk per vierkante centimeter relatief klein. Dat er vervolgens oppervlakkige dunne wortels tijdelijk ‘blootliggen’ die direct onder de verharding lagen, is daarbij nooit te voorkomen. Gezien de dikte en het aantal van de wortels is de eventuele beschadiging uiterst klein en zal dit de toekomstverwachting van de boom niet beïnvloeden. Bij het herstraten dienen dergelijke dunne oppervlakkige wortels zelfs verwijderd te worden omdat deze anders weer snel tot wortelopdruk zullen leiden.

Verdichting van de bodem moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Dit is daarom ook één van de 6 onderwerpen die in de folder “werken bij Haagse bomen” is opgenomen en vraagt ook continue aandacht van onze toezichthouders.

17. Ziet het college compactie (verdichting) van de bodem als risico? Zo ja, hoe wil het college dit voorkomen?

Ja, zie beantwoording vraag 16.

Het college van burgemeester en wethouders,
de secretaris, de burgemeester,

Ilma Merx Jan van Zanen